Click here for English
Για όσους δεν γνωρίζουν σχετικά με το πρότζεκτ της προσπάθειας διάσωσης του Πρασινόφρυνου της Ιθάκης μπορούν να ενημερωθούν αναλυτικά ακολουθώντας τους παρακάτω συνδέσμους: Ο λόγος που ξεκίνησαν όλα:
http://www.herpetofauna.gr/forum/index.php/topic,1945.0.htmlΤο ιστορικό της περσινής εκστρατείας:
http://www.herpetofauna.gr/forum/index.php/topic,1956.0.htmlΗ σελίδα της εκστρατείας μας στο facebook:
https://web.facebook.com/IthacaGreenToadTeam/Ένα σύντομο ιστορικόΕν συντομία, ο Πρασινόφρυνος (
Bufotes viridis) είναι ένα είδος φρύνου, αμφιβίου δηλαδή που ανήκει στους βατράχους με την ευρεία έννοια. Ενώ ο Πρασινόφρυνος μπορεί να είναι κοινός στη χώρα μας ηπειρωτικά, σε κάποια νησιά αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα επιβίωσης. Στην Ιθάκη οι μαρτυρίες μιλούν για μεγάλους πληθυσμούς σε παλαιότερες δεκαετίες, πριν 20 χρόνια όμως κάτι σοβαρό συνέβη και ο Πρασινόφρυνος χάθηκε από τα μάτια όλων! Από τότε το είδος είναι άφαντο και πολλοί ερευνητές, όπως και απλοί ντόπιοι πολίτες, θεώρησαν το είδος ως εξαφανισμένο από το νησί, καθόλου άδικα.
Το 2016 δύο παρατηρήσεις φρύνων στο νησί από ντόπιους ήρθαν να δώσουν ελπίδες και μια ένδειξη ότι ακόμα το είδος επιβιώνει στο νησί, σε πολύ μικρούς προφανώς αριθμούς. Έτσι ξεκίνησε η καμπάνια διάσωσης του είδους κατασκευάζοντας αρχικά τεχνητές λίμνες ως θέσεις αναπαραγωγής, με χρήματα που συγκεντρώθηκαν διαδικτυακά από τη στήριξη ευαισθητοποιημένων πολιτών! Η λογική θα έλεγε ότι πρώτα θα έπρεπε να ψάξουμε και να εντοπίσουμε κάποιον πληθυσμό και μετά να κατασκευάσουμε τις λίμνες, όμως έτσι θα χάναμε πολύτιμο χρόνο, τουλάχιστον μία ολόκληρη αναπαραγωγική περίοδο. Έτσι σπεύσαμε να φτιάξουμε τις λίμνες κοντά στα σημεία που εντοπίστηκαν οι φρύνοι από τους ντόπιους για να δώσουμε την ευκαιρία στα εναπομείναντα αμφίβια (αν υπήρχαν ακόμα) να ζευγαρώσουν προτού εξαφανιστούν κι αυτά. Ήταν κάτι που έπρεπε να γίνει επειγόντως! Οι παλιές θέσεις αναπαραγωγής είχαν καταστραφεί στο παρελθόν.
Οι λίμνες κατασκευάστηκαν, γέμισαν με βρόχινο νερό, «μπολιάστηκαν» με βιολογικό υλικό από στάσιμα νερά άλλων υδατοσυλλογών του νησιού και ήταν έτοιμες να φιλοξενήσουν υποψήφιους αμφίβιους γεννήτορες. Παρόλα αυτά, προς μεγάλη απογοήτευσή μας, αλλά όχι και μεγάλη μας έκπληξη, δεν εμφανίστηκε κανείς… Μία ένδειξη για το πόσο χαμηλοί είναι οι αριθμοί του είδους στο νησί. Φανταστείτε μερικούς μονάχα αρσενικούς φρύνους διασκορπισμένους σε μια περιοχή γεμάτη περιφράξεις, φυσικά εμπόδια, σπίτια και δρόμους, αλλά και γάτες και άγρια ζώα να καραδοκούν, να πρέπει να εντοπίσουν αρχικά τις ελάχιστες λίμνες, να αρχίσουν να καλούν τα ελάχιστα εναπομείναντα θηλυκά, τα οποία θα πρέπει να υπερπηδήσουν όλα τα παραπάνω εμπόδια για να μπορέσουν να φτάσουν με τη σειρά τους στις λίμνες. Υπερβολικά δύσκολο όταν ο πληθυσμός είναι τραγικά πλέον μικρός.
H θέα προς το Βαθύ λίγο πριν από το οροπέδιο της Ανωγής
Φετινή εκστρατείαΗ φετινή εκστρατεία λοιπόν είχε ως κύριο στόχο την ανίχνευση και τον εντοπισμό πληθυσμού (ή πληθυσμών) του Πρασινόφρυνου στο νησί, τόσο με ενεργητικό ψάξιμο, όσο και με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Μέσα στους στόχους μας ήταν και η επισκευή/συντήρηση των λιμνών, δύο από τις οποίες είχαν δυστυχώς πληγεί από ανθρώπινο χέρι.
Αμέσως μετά την άφιξή μας στο νησί και αφού προηγήθηκε ενδελεχής έλεγχος των δορυφορικών εικόνων του νησιού, καθώς και προτάσεις από ντόπιους για υποψήφιες κατάλληλες θέσεις αναπαραγωγής, ξεκινήσαμε το ψάξιμο, ημέρα και νύχτα. Οι πρώτες ημέρες ήταν εξαιρετικά απογοητευτικές.
κλικ στις εικόνες για μεγαλύτερη ανάλυση
Η παραλία του Σταυρού
Στην παραλία Σταυρού. Ιδανικές υδατοσυλλογές για αναπαραγωγή Πρασινόφρυνου σε πλημμυρισμένα χωράφια, αλλά τίποτα...
Σε φαινομενικά ιδανικές θέσεις αναπαραγωγής και κατάλληλα ενδιαιτήματα του Πρασινόφρυνου, όπως η παραλία του Σταυρού, όπου οι ντόπιοι θυμούνται χιλιάδες Πρασινόφρυνους να χοροπηδούν και να κοάζουν, η απουσία του είδους ήταν τρομακτική! Πως μπορεί να απουσιάζει το είδος από τόσο ιδανικές συνθήκες; Τι να έγινε στο παρελθόν που προκάλεσε την εξαφάνιση του είδους; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση ήταν από όλους σχεδόν τους ντόπιους κατηγορηματική: «Ο μαζικός ψεκασμός παρασιτοκτόνων την δεκαετία του ’90, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και με ελικόπτερα»! Σίγουρα ένα θέμα που πρέπει να ερευνηθεί αρκετά ώστε να διαπιστωθεί αν σχετίζεται πράγματι με τη μείωση του Πρασινόφρυνου και με ποιο τρόπο. Ποιες ήταν οι ουσίες που ψεκάστηκαν και τι αντίκτυπο έχουν στα αμφίβια; Θα προσπαθήσουμε να μάθουμε σύντομα.
Ψάξιμο σε πηγάδια στις Φρίκες για τυχόν εγκλωβισμένα ζώα
Ψάξιμο στην ευρύτερη περιοχή των Φρικών
Ιδανικά σημεία στις Φρίκες όπου παλιά η παρουσία του είδους ήταν ιδιαίτερα αισθητή
Μπορεί να μη βρίσκουμε φρύνους (ακόμα) αλλά βρίσκουμε ένα σωρό άλλα ζώα του νησιού, όπως αυτός ο ακίνδυνος σκορπιός του γένους
Euscorpius με ήπιο τσίμπημα.
Αναζήτηση τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα που είναι πιο δραστήρια τα αμφίβια
Στην αναζήτησή μας βρίσκουμε αρκετά Κονάκια (
Anguis cephallonica). Ένα ζώο που φοβούνται άδικα στην Ιθάκη καθώς κυκλοφορεί ο μύθος του επικίνδυνου ερπετού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια εντελώς ακίνδυνη άποδη σαύρα
Παρουσιάζουμε σε έναν κτηνοτρόφο ένα εντελώς ακίνδυνο Σπιτόφιδο (
Zamenis situla) που βρήκαμε στο νησί. Οι ντόπιοι το ονομάζουν λανθασμένα "Αστριτοχιά" και το φοβούνται εξίσου. Είναι άξιο απορίας πως έχουν δημιουργηθεί τόσοι πολλοί μύθοι γύρω από τα φίδια στη χώρα μας. Καιρός να τους καταρρίψουμε
Φωτογραφίζοντας από κοντά το μοναδικό στο νησί φίδι με επικίνδυνο δάγκωμα, την Οχιά (
Vipera ammodytes). Ξεχωρίζει από το κοντόχοντρο σώμα της, την κοντή και μικρή ουρά, το πολύ πλατύ κεφάλι και το χοντρό ζιγκ-ζακ κατά μήκος της ράχης.
Δυστυχώς εκτός από την αναζήτηση του «χαμένου δισκοπότηρου», είχαμε να επισκευάσουμε και τις δύο πιο πολλά υποσχόμενες λίμνες μας, αυτές της Ανωγής. Η μία είχε δεχτεί σκάγια, πιθανόν ακούσια από κάποιον κυνηγό, ενώ η άλλη έφερε δύο μεγάλες τρύπες, άγνωστο πως. Οι τρύπες μπαλώθηκαν, όμως είχαν ήδη προκαλέσει μεγάλη ζημιά, καθώς κρατούσαν άδειες τις λίμνες για πολύ καιρό.
Η αναζήτηση συνεχίζονταν ασταμάτητα, ενώ τοποθετήθηκαν δύο συσκευές παραγωγής του καλέσματος του αρσενικού Πρασινόφρυνου σε δύο από τις λίμνες μας μήπως και προσελκύσουν ζώα και των δύο φύλων που πιθανά να βρίσκονταν στην περιοχή. Άλλη μία συσκευή καταγραφής ήχου τοποθετήθηκε σε μέρη όπου θεωρήθηκαν ως κατάλληλα για αναπαραγωγή του είδους με σκοπό να εντοπίσουμε πιθανό κάλεσμα όσο εμείς απουσιάζαμε. Και στις δύο περιπτώσεις, αναπαραγωγής και καταγραφής ήχων δεν υπήρξε κανένα θετικό αποτέλεσμα, πιθανότατα διότι πολύ απλά δεν υπήρχαν καθόλου αμφίβια στην περιοχή!
Η τρυπημένη από σκάγια λίμνη της Ανωγής
Η απογοήτευση στο βλέμμα μας στη θέα της τρυπημένης λίμνης μας
Οι επισκευές της λίμνης της Ανωγής ξεκινούν
Εκτίμηση της ζημιάς και επισκευή της 2ης λίμνης στην Ανωγή
Η αναζήτηση συνεχίζεται
Επινοώντας άμεσες λύσεις σε όλα τα προβλήματα που μπορεί να μας προκύψουν προκειμένου να συνεχίσουμε το έργο μας. Δεν πτοούμαστε!
Η μεγάλη ανακάλυψη!Η εικόνα γίνονταν όλο και πιο απογοητευτική, μέχρι που έγινε αυτό που όλοι ελπίζαμε και προσδοκούσαμε!
Μετά από πολλές συζητήσεις με κτηνοτρόφους που περπατούν τη γη καθημερινά, καθώς και πολλή αναζήτηση ξανά και ξανά, ημέρα και νύχτα, σε όλα τα πιθανά μέρη και μη, εντοπίζεται ένας και μοναδικός υπολειμματικός πληθυσμός στην ευρύτερη περιοχή της Ανωγής! Μία και μοναδική θέση αναπαραγωγής που χρησιμοποιείται από ελάχιστους φρύνους. Σε αυτή την ανακάλυψη συνέβαλλε καθοριστικά η συνδρομή κτηνοτρόφου, πολύ καλού γνώστη της περιοχής, ο οποίος επιβεβαίωσε τη μοναδικότητα της θέσης αυτής. Ένας πολύ μικρός γεωλογικός σχηματισμός που συλλέγει νερό, αλλά το κρατά αρκετά ώστε να προλάβουν να μεταμορφωθούν οι γυρίνοι σε φρύνους, μόνο σε χρονιές με υψηλή βροχόπτωση. Και δυστυχώς τα τελευταία χρόνια η ανομβρία είναι αισθητή στην Ιθάκη, ίσως λόγω και της κλιματικής αλλαγής. Για το λόγο αυτό, μόνο κάποιες «καλές» χρονιές καταφέρνουν να μεταμορφωθούν και να επιβιώσουν νέοι φρύνοι, γι’αυτό και ο αριθμός των ενήλικων της περιοχής τόσο μικρός, αλλά και η ηλικία όλων των ζώων που εντοπίσαμε τόσο μεγάλη. Ούτε ένας νεαρής ηλικίας φρύνος ανάμεσα σε 40 περίπου άτομα που καταγράφηκαν με μέγεθος και χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν μεγάλη ηλικία.
Η πιο αισιόδοξη εικόνα μετά από 2 εκστρατείες για τη διάσωση του Πρασινόφρυνου στην Ιθάκη. Ένα ζευγάρι στο νερό!
Θηλυκό άτομο από τον μοναδικό εναπομείναντα πληθυσμό της Ιθάκης
Ο αρσενικός περιμένει στο νερό για υποψήφια σύντροφο!
Η χαρά της απαθανάτισης ενός απειλούμενου πληθυσμού
Τι μέλλει γενέσθαι Όσο εύκολα μπορούν να έρχονται στο μυαλό κάποιου οι πιθανές λύσεις για την αύξηση του πληθυσμού του Πρασινόφρυνου μετά από την παραπάνω ανακάλυψη, τόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες στην πραγματικότητα και ο χειρισμός πρέπει να γίνει με πολλή προσοχή. Πολύ εύκολα θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι μια λύση είναι να μεταφέρει κάποιος φρύνους, αυγά ή γυρίνους από τη θέση αυτή σε όλες τις υπόλοιπες στο νησί και έτσι να πολλαπλασιάσει το είδος. Μια τέτοια κίνηση όμως θα ήταν από τις πιο επικίνδυνες που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Τα αυγά από έναν τόσο μικρό πληθυσμό είναι πολύ λίγα για πειράματα, η θνησιμότητα στους νεο-μεταμορφωμένους φρύνους εξαιρετικά μεγάλη (μπορεί να ξεπεράσει το 99%!) και στην πραγματικότητα η καταλληλότητα των άλλων θέσεων δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα με κάποιο τρόπο. Έτσι σε μια ενδεχόμενη μοιρασιά θα υπήρχε πολύ μεγάλος κίνδυνος να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του μικρού αυτού πληθυσμού ή μια ολόκληρη χρονιά αναπαραγωγής!
Για το λόγο αυτό η πιο ορθή απόφαση ήταν αρχικά να προστατέψουμε αυτή την πολύτιμη θέση αναπαραγωγής, φροντίζοντας να μην καταστραφεί και να μην στερέψει έως ότου προλάβουν να μεταμορφωθούν οι γυρίνοι. Έτσι θα πετύχουμε να αυξήσουμε κατά ένα ποσοστό τον πληθυσμό τοπικά ώστε να εξασφαλίσουμε περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης του είδους στο νησί, αλλά και εξάπλωσής του σε πιθανές γειτονικές θέσεις κατάλληλες για αναπαραγωγή. Σε αυτό θα παίξουν σημαντικό ρόλο οι λίμνες μας που βρίσκονται πολύ κοντά, αρκεί να προστατευτούν κι αυτές. Άλλωστε τρεις φρύνοι εντοπίστηκαν πάρα πολύ κοντά στην τρυπημένη και άδεια μέχρι εκείνη τη στιγμή λίμνη μας, που ενδεχομένως να παίξει το ρόλο της από φέτος, αν της επιτραπεί να γεμίσει αυτή τη φορά!
Δείχνουμε στον αντιδήμαρχο Λουκά Αναγνωστάτο την πιο σημαντική και επισκευασμένη πλέον λίμνη της Ανωγής. Εν αναμονή βροχής για να γεμίσει και πάλι!
Η μόνη άμεση παρέμβαση λοιπόν από μεριάς μας στον πληθυσμό που ανακαλύψαμε ήταν η συλλογή DNA για σύγκριση με γειτονικές περιοχές. Οι επόμενες ενδεχόμενες παρεμβάσεις θα είναι να φροντίζουμε να μην στερέψει η θέση αναπαραγωγής από νερό έως ότου μεταμορφωθούν οι γυρίνοι σε φρύνους και εγκαταλείψουν το νερό, αλλά και ο απεγκλωβισμός των νεο-μεταμορφωμένων φρύνων σε περίπτωση εγκλωβισμού τους λόγω κατακόρυφων τοιχωμάτων. Το σημείο θα παραμείνει μυστικό προς το παρόν για ευνόητους λόγους!
Συλλογή του τόσο σπάνιου και σημαντικού DNA των ελάχιστων φρύνων της Ιθάκης
Υπενθυμίζουμε τους λόγους για τους οποίους δεν μεταφέρθηκαν (και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση!) φρύνοι από άλλα μέρη της Ελλάδας σε αφθονία, κάτι που φαινομενικά θα έλυνε το πρόβλημα. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε τραγικό λάθος και είναι εντελώς λανθασμένη πρακτική όταν γίνεται από μη έχοντες γνώσεις Γενετικής και Οικολογίας. Εκτός του ότι ζώα από άλλες περιοχές μπορεί να φέρουν παράσιτα και παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως ο φονικός για τα αμφίβια χυτριοδιομύκητας (Chytrid fungus), ενδέχεται οι φρύνοι της Ιθάκης να διαφέρουν γενετικά (όπως και φυσιολογικά και μορφολογικά) από άλλους πληθυσμούς του ίδιου είδους και η γενετική πρόσμιξη, που ονομάζεται και γενετική μόλυνση, δεν θα ήταν καθόλου καλή για πολλούς λόγους. Από τη στιγμή που δεν έχει αναλυθεί και συγκριθεί γενετικά ο πληθυσμός του Πρασινόφρυνου της Ιθάκης με αυτούς των γειτονικών περιοχών δεν μπορούμε να ξέρουμε αλλά ούτε και να υποθέτουμε για το αν «ταιριάζουν» γενετικά αυτοί οι πληθυσμοί.
Το πρότζεκτ ουσιαστικά τώρα ξεκινά και η αποκατάσταση του πληθυσμού θα είναι μακροχρόνια με τις κατάλληλες ενέργειες και τις προσεκτικές και μελετημένες κινήσεις μας. Είμαστε πλέον πάρα πολύ αισιόδοξοι και πεπεισμένοι για την επιτυχία της δράσης μας σε βάθος χρόνου και αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε και ίσως να επεκτείνουμε τη δράση μας και σε άλλες περιοχές. Αυτό που θα πρέπει να φροντίσουν οι κάτοικοι του νησιού και τους παρακαλούμε πολύ να το κάνουν, είναι να προσέχουν για φρύνους στο δρόμο όταν οδηγούν τη νύχτα ώστε να μην τους πατάνε, να φροντίσουν να προστατέψουν τις λίμνες όσο μπορούν, να μην αφήσουν ψάρια ή άλλα ζώα μέσα σε αυτές και να μην μεταφέρουν φρύνους ή βατράχους από άλλη περιοχή στο νησί για εμπλουτισμό (για τους λόγους που εξηγήσαμε πιο πάνω).
Μείνετε συντονισμένοι λοιπόν για να παρακολουθείτε την ενδιαφέρουσα αυτή εξέλιξη της αναγέννησης και ανάκαμψης ενός υπολειμματικού νησιωτικού πληθυσμού φρύνων που πάλεψε και κατάφερε να κρατηθεί οριακά στη ζωή μέχρι σήμερα!
Φωτογραφίζοντας τις ομορφιές του νησιού. Από αριστερά προς τα δεξιά, Μιχαήλ Βεντούρας, Σέργιος Παπαϊωάννου, Κορίνα Καραγιάννη.
Η υπερήφανη φετινή ομάδα εργασιών πεδίου! Κορίνα Καραγιάννη, Ηλίας Στραχίνης, Σέργιος Παπαϊωάννου, Ηλίας Τζώρας.
Κάποιος μάλλον δεν έμεινε και πολύ ευχαριστημένος από το ταξίδι μας στην Ιθάκη...
Μπροστά σε αυτήν την αναπάντεχη εικόνα βρεθήκαμε ένα βράδυ στην Ιθάκη και καταλάβαμε πόσο προφητικό ήταν το σχέδιο της
μπλούζας της εκστρατείας!
ΕυχαριστίεςΘα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους παρακάτω:
τον Ηλία Τζώρα που από την πρώτη στιγμή στάθηκε ως βασικό μέλος της εκστρατείας αφιερώνοντας πολύτιμο χρόνο, κόπο και ενέργεια σε όλες τις αναγκαίες δράσεις και εργασίες για την επίτευξη του σκοπού. Η συμβολή του ήταν κάτι παραπάνω από καθοριστική
την Κορίνα Καραγιάννη και τον Σέργιο Παπαϊωάννου για την άψογη συνεργασία και εθελοντική τους στήριξη, την παρέα και την αγάπη τους, την καταπληκτική αυτή ομάδα πεδίου που φτιάξαμε για να φέρουμε εις πέρας αυτή την καμπάνια με τα τόσα εμπόδια και τα ελάχιστα χρήματα
τον Σταύρο Καλπάκη και τη Δράση για την Άγρια Ζωή που αγκάλιασε και στήριξε το πρότζεκτ αυτό
τον αντιδήμαρχο Λουκά Αναγνωστάτο για την όλη στήριξη του πρότζεκτ, το χρόνο του, την εμπιστοσύνη του και την παρέα του
τον Δημήτρη Αρταβάνη που πίστεψε από την αρχή σε αυτό το πρότζεκτ και δέχτηκε με μεγάλη προθυμία να το προχωρήσουμε
τον κο Γιώργο Βασιλόπουλο, πρώην δήμαρχο του νησιού και το δήμαρχο Ιθάκης Διονύσιο Στανίτσα για όλη τη βοήθεια και την άμεση ανταπόκριση
τον κο Πάνο Μωραΐτη που μας παραχώρησε την ιδιωτική του έκταση για την κατασκευή της 1ης και πιο σημαντικής λίμνης
τον Θοδωρή (Design Under pressure
https://dup.ink/) για την εθελοντική σχεδίαση του λογότυπού μας και τις δύο χρονιές της εκστρατείας
τον Bernard Carrette για την κατασκευή και διάθεση των συσκευών παραγωγής και ηχογράφησης των καλεσμάτων των φρύνων και τις πολύτιμες συμβουλές
τον Χρήστο Μαρουλη και τον Μιχαήλ Βεντούρα για την παρέα τους και την πολύτιμη βοήθειά τους
τους βασικούς περσινούς χορηγούς για την κατασκευή των λιμνών: Bernard Carrette,- Παναγιώτη Αζμάνη, Hotel Nostos - Ithaki Island, GR (
http://www.hotelnostos-ithaki.gr), ΒleuSage Korfu-blogg (
http://blogg.bluesage.se), Greece Bird Tours (
http://www.greecebirdtours.com), Εxplore Ithaca (
www.exploreithaca.gr), Κατερίνα Καραγιάννη
τους φετινούς βασικούς οικονομικούς υποστηρικτές: Bernard Carrette, Γιώργο Αρναρέλλη, Χρήστο Μαρουλη, Σπύρο Σπυρόπουλο
και φυσικά ένα τεράστιο ευχαριστώ σε όλους εσάς που στηρίξατε την καμπάνια, τόσο οικονομικά κάνοντας μια δωρεά στο σκοπό, όσο και ηθικά. Η βοήθειά σας πιάνει τόπο και αυτό θα το βλέπετε στην πράξη.
Με εκτίμηση
Ηλίας Στραχίνης
Πρασινόφρυνοι σε εναγκαλισμό (amplexus) με φόντο τις σειρές των αυγών τους. Ιθάκη, Μάρτιος 2018.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
==================================================================
