ΜΥΘΟΣ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

«Τα φίδια κυνηγούν τους ανθρώπους για να τους δαγκώσουν»

Τα φίδια φοβούνται τον άνθρωπο καθώς τον αντιλαμβάνονται ως έναν υπερμεγέθη θηρευτή, και ποτέ δεν θα τον κυνηγήσουν. Αντιθέτως, στη θέα του ανθρώπου θα προσπαθήσουν να τον αποφύγουν. Εάν κάποιο φίδι στριμωχτεί από κάποιον άνθρωπο και νιώσει ότι δεν προλαβαίνει να ξεφύγει, τότε μπορεί να κουλουριαστεί σε θέση άμυνας, συρίζοντας προειδοποιητικά, ενώ κάποια νευρικά φίδια, όπως ο Έφιος και ο Σαπίτης, μπορεί να τινάξουν το μπροστινό μέρος του σώματός τους προς το μέρος μας (ή προς τον θηρευτή γενικότερα), και να δαγκώσουν, στην προσπάθειά τους να μας εκφοβίζουν. Μόλις δοθεί ο απαιτούμενος χώρος σε ένα φίδι που βρίσκεται σε κατάσταση άμυνας, αυτό θα διαφύγει αμέσως όσο πιο γρήγορα μπορεί.

«Τα φίδια προσελκύονται από το γάλα και το πίνουν»

Τα φίδια δεν ενδιαφέρονται για το γάλα, μάλιστα δεν διαθέτουν καν τα απαραίτητα ένζυμα για να το πέψουν.

«Κάποια φίδια μαστιγώνουν με την ουρά»

Η ουρά των φιδιών είναι πολύ μικρή και το υπόλοιπο σώμα τους περιέχει τα ευαίσθητα ζωτικά τους όργανα. Είναι αδύνατον να μαστιγώσει ένα φίδι με την ουρά ή το σώμα του. Υπάρχουν κάποιες μεγάλες εξωτικές σαύρες που χρησιμοποιούν την ουρά τους ως «μαστίγιο» για άμυνα, όμως δεν υπάρχει κανένα φίδι που να μπορεί να κάνει το ίδιο, παγκοσμίως. Αν πιαστούν ή πατηθούν φίδια όπως η Δενδρογαλιά, ο Έφιος, η Σαΐτα, ή άλλα παρόμοια φίδια της ίδιας οικογένειας, κάνουν πολύ απότομες και σπασμωδικές κινήσεις, στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν – να απελευθερωθούν, έτσι ενδέχεται να χτυπηθούν επάνω στο σώμα αυτού που τα ακινητοποιεί. Αυτό θα μπορούσε από κάποιον να ερμηνευτεί ως εσκεμμένο «μαστίγωμα», πρόκειται όμως για αντίδραση πανικού, και όχι άμυνας ή επίθεσης. Έπειτα, ο πόνος που προκαλείται από κάτι τέτοιο είναι αμελητέος ή ανύπαρκτος.

«Υπάρχουν φίδια που δηλητηριάζουν με την γλώσσα ή την ουρά»

Κανένα φίδι στον κόσμο δεν μπορεί να διοχετεύσει δηλητήριο από την ουρά ή τη γλώσσα. Τα δηλητηριώδη φίδια χρησιμοποιούν ειδικά δόντια για να διοχετεύσουν το δηλητήριο στη λεία τους ή στους υποψήφιους θηρευτές, ως άμυνα.

«Μερικά αυγά χελώνων περιέχουν φίδια»

Κανένα είδος ζώου δεν γεννά άλλα είδη εκτός από το δικό του.

«Το ελαφοκέρατο απομακρύνει τα φίδια»

Τα ελαφοκέρατα, και τα κέρατα γενικά, δεν έχουν καμία ικανότητα απώθησης των φιδιών.

«Το σφύριγμα και ο θόρυβος στον περίπατο απομακρύνει τα φίδια»

Τα φίδια δεν έχουν αυτιά ή ακουστικά ανοίγματα, και είναι πρακτικώς κουφά. Αντιλαμβάνονται μόνο κραδασμούς και ήχους πολύ χαμηλών συχνοτήτων. Ακόμα και τους κραδασμούς όμως, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν από ποια κατεύθυνση έρχονται. Αν ένα φίδι κινείται στα ανοιχτά και νιώσει μέσω των κραδασμών ότι κάποιος πλησιάζει, είναι πολύ πιθανό να μείνει ακίνητο μέχρις ότου έχει οπτική επαφή με αυτόν που προκαλεί τους κραδασμούς, ή/και για να μείνει «κρυμμένο» στο καμουφλάζ της ακινησίας. Είναι προτιμότερο λοιπόν ο πεζοπόρος να βλέπει που βαδίζει, παρά να κάνει θορύβους και κραδασμούς στο έδαφος.

«Τις νύχτες με πανσέληνο οι οχιές ζευγαρώνουν με τις σμέρνες στη στεριά»

Δεν είναι δυνατή η αναπαραγωγή μεταξύ ψαριών και ερπετών, εκ φύσεως.

«Αν ένα άλογο περάσει τρέχοντας πάνω από μία οχιά, αυτή προλαβαίνει να το δαγκώσει 12 φορές»

Με την ταχύτητα του αλόγου όταν τρέχει, αν αυτό περάσει πάνω από μία οχιά, αυτή δεν προλαβαίνει να δαγκώσει ούτε μία φορά.

«Αν σε δαγκώσει Σαπίτης, τότε σαπίζει το δαγκωμένο μέλος σου»

Το δηλητήριο του Σαπίτη είναι ασθενές, και το δάγκωμά του δεν έχει προκαλέσει ποτέ σοβαρές βλάβες, παρά τις πολλές εκατοντάδες των περιπτώσεων, μόνο σε ερπετολόγους.

«Όταν ένα φίδι έχει μικρά, ή κυοφορεί, ή ζευγαρώνει, γίνεται πολύ επιθετικό»

Κανένα φίδι της Ελλάδας δεν προστατεύει τα αυγά ή τα μικρά του, αλλά τα εγκαταλείπει στην τύχη τους αμέσως μετά τη γέννα. Επίσης, ποτέ ένα φίδι δεν είναι επιθετικό προς τον άνθρωπο που τόσο φοβάται, όποια και αν είναι η περίσταση. Τα φίδια είναι επιθετικά μόνο προς τη λεία τους, και θα δαγκώσουν τον άνθρωπο μόνο ως άμυνα, σε περίπτωση που πιαστούν, πατηθούν, ή πλησιαστούν απειλητικά σε πολύ κοντινή απόσταση.

«Οι φρύνοι θηλάζουν τα αιγοπρόβατα και προκαλούν μαστίτιδες»

Κανένα αμφίβιο στον κόσμο, όπως και κανένα ερπετό, δεν θηλάζει και δεν ενδιαφέρεται για το γάλα γενικώς. Τα αμφίβια, στην χερσαία τους φάση, τρέφονται αποκλειστικά με ζωντανά ζώα που χωρούν στο στόμα τους. Αν τα ζώα σας εμφανίζουν μαστίτιδες, αναζητήστε για άλλη αιτία καλώντας έναν κτηνίατρο, και σε καμία περίπτωση μην υποψιάζεστε και κατηγορείτε βατράχους και φρύνους (ή και φίδια).

«Οι ανήλικες οχιές είναι πιο επικίνδυνες από τις μεγάλες, γιατί δεν μπορούν να ελέγξουν την ποσότητα του δηλητηρίου τους και το διοχετεύουν όλο»

Οι ανήλικες οχιές, όπως και οι μεγάλες, μπορούν να ελέγξουν την ποσότητα του δηλητηρίου που θα διοχετεύσουν. Εκτός αυτού, ολόκληρα τα αποθέματα δηλητηρίου μιας ανήλικης οχιάς, είναι μικρότερα σε ποσότητα απ’ ό,τι μια «τυπική» δόση μιας μεγάλης οχιάς. Συνεπώς, εντός του ίδιου είδους οχιάς, το δάγκωμα γίνεται πιο επικίνδυνο όσο μεγαλύτερο είναι το φίδι, με τις νεογέννητες οχιές να έχουν το λιγότερο επικίνδυνο δάγκωμα.

«Τα μικρά της οχιάς, όταν γεννιούνται, σκίζουν την κοιλιά της μητέρας τους και την τρώνε»

Η Οχιά της Μήλου γεννά αυγά. Οι τέσσερις υπόλοιπες οχιές της Ελλάδας κρατούν τα αυγά τους μέσα στο σώμα τους και γεννούν ολοκληρωμένα μικρά, όταν αυτά αναπτυχθούν. Η μητέρα γεννά φυσιολογικά, όπως σε όλα τα χορδωτά, χωρίς να πεθαίνει. Μάλιστα, δίνει αρκετές γέννες μέχρι το τέλος της ζωής της, συνήθως μία κάθε ένα ή δύο χρόνια.

«Αν σκοτώσεις μια οχιά, το ζευγάρι της σε αναζητά για να πάρει εκδίκηση»

Κανένα φίδι δεν νιώθει την ανάγκη της εκδίκησης αν κάποιος θηρευτής σκοτώσει το ζευγάρι του. Επίσης, τα φίδια δεν είναι μονογαμικά ζώα, και μόνο υπό προϋποθέσεις και περιορισμούς μπορεί δύο φίδια να ζευγαρώνουν αποκλειστικά μεταξύ τους για συνεχείς περιόδους αναπαραγωγής στη σειρά.

«Οι Σαΐτες πετάγονται από τα δέντρα και επιτίθενται σε ανθρώπους / πετούν βελάκια με δηλητήριο / είναι δηλητηριώδεις / έχουν σκληρή μύτη και χτυπούν με αυτήν όταν πετάγονται στοχεύοντας στο δόξα πατρί»

(και άλλες πολλές εκδοχές)

Η Σαΐτα είναι ένα εντελώς ακίνδυνο φίδι. Μάθετε περισσότερο στη σελίδα περιγραφής του είδους κάνοντας κλικ εδώ. Επίσης, μπορείτε να δείτε στο επεισόδιο «Τζουμέρκα» της εκπομπής Άγρια Ελλάδα, μετά το 00.12.55, τη στιγμή που εντοπίζω και χειρίζομαι μια Σαΐτα, αφήνοντάς την να με δαγκώσει, εξηγώντας για το δάγκωμά της. Ο χειρισμός του ζώου γίνεται στο πλαίσιο της κατάρριψης του μύθου, και σε καμία περίπτωση δεν συνιστώ σε κάποιον να χειριστεί οποιοδήποτε άγριο ζώο, καθώς ενέχονται κίνδυνοι.

«Αν σε δαγκώσει το φίδι Ανήλιος, τότε πεθαίνεις μέχρι να δύσει ο ήλιος / να ανατείλει ο ήλιος»
(δύο παραλλαγές του μύθου)

Ο Ανήλιος είναι το μικρότερο φίδι της Ευρώπης, τυφλό, προσαρμοσμένο στην υπόγεια ζωή, πολύ όμοιο σε εμφάνιση με γεωσκώληκα. Τρέφεται με μυρμήγκια και άλλα, εξίσου μικρά έντομα. Είναι μη δηλητηριώδες φίδι, εντελώς ακίνδυνο, με τόσο μικρό στόμα που δεν μπορεί καν να καταφέρει δάγκωμα στο δέρμα μας.

«Το Λιακόνι είναι δηλητηριώδες και επικίνδυνο»

Το Λιακόνι είναι μια εντελώς ακίνδυνη σαύρα, όπως άλλωστε όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Μπορείτε να δείτε το επεισόδιο «Ηράκλειο» της εκπομπής Άγρια Ελλάδα, όπου χειρίζομαι ένα Λιακόνι. Ο χειρισμός του ζώου γίνεται στο πλαίσιο της κατάρριψης του μύθου, και σε καμία περίπτωση δεν συνιστώ σε κάποιον να χειριστεί οποιοδήποτε άγριο ζώο. 

«Τα Σαμιαμίδια είναι δηλητηριώδη και επικίνδυνα»

Πρόκειται για μύθο που ξεκίνησε από τον Βόλο. Διαβάστε πιο αναλυτικά στη σελίδα περιγραφής του είδους κάνοντας κλικ εδώ.

«Το Κονάκι είναι δηλητηριώδες και επικίνδυνο»

Τα κονάκια είναι άποδες σαύρες, και όχι φίδια. Όπως όλες οι σαύρες της Ευρώπης, έτσι και τα κονάκια είναι εντελώς ακίνδυνα ζώα, και μάλιστα πολύ εύθραυστα.

«Οι οχιές ταξιδεύουν πάντα σε ζευγάρια»

Οι οχιές δεν ταξιδεύουν σε ζευγάρια. Τα θηλυκά τείνουν να μένουν εντός μιας αρκετά περιορισμένης έκτασης, ενώ τα αρσενικά, κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, μπορεί να διανύουν σχετικά μεγάλες αποστάσεις προς αναζήτηση επικράτειας και θηλυκών.

«Τα φίδια όταν ζευγαρώνουν τυλίγονται μεταξύ τους σαν πλεξούδα με ανασηκωμένα κεφάλια, σε μια διαδικασία που μοιάζει με χορό»

Πρόκειται για πολύ συνηθισμένη παρερμηνεία της μάχης δύο αρσενικών φιδιών για την επικράτεια. Το ζευγάρωμα δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με τόσα τυλίγματα, καθώς τα γεννητικά όργανα των φιδιών πρέπει να παραμείνουν ενωμένα για τη σύζευξη, και κάτι τέτοιο απαιτεί σταθερότητα. Το ζευγάρωμα των φιδιών είναι μια πολύ ήρεμη διαδικασία, χωρίς τυλίγματα και ανασηκωμένα κεφάλια, σχεδόν στατικό.

«Οι οχιές μένουν ακίνητες για να μην τις δουν, έτσι ώστε να καταφέρουν να δαγκώσουν»

Οι οχιές πράγματι μπορεί να μείνουν ακίνητες αν μας αντιληφθούν, όμως δεν το κάνουν για να μας στήσουν ενέδρα. Οι οχιές είναι σχετικά αργοκίνητα φίδια στη μετακίνηση, και έτσι, όταν αντιληφθούν έναν θηρευτή πολύ κοντά τους, παραμένουν ακίνητες βασισμένες στο καμουφλάζ τους για να μην γίνουν αντιληπτές. Αν νιώσουν ότι έγιναν αντιληπτές τότε ή τρέπονται σε φυγή, αν υπάρχει ο απαραίτητος χώρος, ή κουλουριάζονται σε θέση άμυνας και συρίζουν για να δηλώσουν την παρουσία τους και να προειδοποιήσουν, στην προσπάθειά τους να τις αφήσουμε ήσυχες. Θα ήταν ανόητο εκ μέρους τους να στήνουν ενέδρα σε πολύ μεγαλύτερα ζώα, όταν μάλιστα το δάγκωμά τους δεν είναι σε θέση να βγάλει άμεσα εκτός μάχης τους θηρευτές.

«Η ισχύς του δηλητηρίου της οχιάς εξαρτάται από το φύλο της (αρσενική ή θηλυκή)»

Το δηλητήριο των οχιών δεν διαφοροποιείται μεταξύ των δύο φύλων.

«Υπάρχουν στην Ελλάδα αυτόχθονα φίδια που πιάνουν σε μήκος ολόκληρο το πλάτος ενός δρόμου»

Δεν υπάρχουν στην Ελλάδα φίδια που ξεπερνούν τα 2 μέτρα, ίσως μόνο εξαιρετικά σπάνια (ορισμένες εξαιρέσεις) και για μερικές μόνο δεκάδες εκατοστών επιπλέον. Οι περιγραφές μεγαλύτερων φιδιών προκύπτουν μέσα από φόβο.

«Τα φίδια εκτοξεύουν πέτρες με την ουρά τους αν απειληθούν»

Κανένα φίδι δεν έχει την ικανότητα εκσφενδονισμού πετρών ή άλλων αντικειμένων, με κανένα τμήμα του σώματός του.

«Αν τραυματιστούν τα φίδια, έστω και λίγο, μετά πεθαίνουν / τους τρώνε τα μυρμήγκια»

Τα φίδια είναι πολύ ανθεκτικά ζώα σε επιφανειακούς τραυματισμούς και μολύνσεις, και συνήθως επουλώνονται και αναρρώνουν από τέτοια τραύματα χωρίς επιπλοκές.

«Αν πατήσει αυτοκίνητο ένα φίδι αυτό δεν παθαίνει τίποτα»

Αυτός ο μύθος βρίσκεται στο άλλο άκρο σε σχέση με τον προηγούμενο. Τα φίδια μπορεί να μοιάζουν με λάστιχα, αλλά… δεν είναι. Ο σκελετός τους αποτελείται από πολύ λεπτά και εύθραυστα κόκκαλα που σπάνε πολύ εύκολα. Έτσι, ακόμα και αν δούμε ένα φίδι να απομακρύνεται, φαινομενικά «ανέπαφο», αφού έχει πατηθεί από ένα όχημα, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καλά και ότι θα τα καταφέρει. Η ζημιά που έχει υποστεί στη σπονδυλική στήλη, αλλά και στα ζωτικά όργανα, είναι κατά κανόνα μη ιάσιμη, και λίγη ώρα αργότερα το φίδι χάνει τη ζωή του.

«Μετά τη χειμερία νάρκη το δηλητήριο της οχιάς είναι πιο ισχυρό»

Δεν υπάρχει καμία τέτοια ένδειξη μέχρι στιγμής. Αντιθέτως, λόγω του ότι ο λήθαργος των φιδιών απαιτεί πτώση των μεταβολικών ρυθμών, και τεράστια οικονομία ενέργειας και αποθεμάτων, φαίνεται ότι το δηλητήριο αμέσως μετά είναι πιο αδύναμο και σε μικρότερες ποσότητες.

«Πολλά φίδια φέτος!»

Ο κύκλος ζωής των φιδιών είναι μεγάλος και δεν μπορεί να οδηγήσει σε πληθυσμιακές εκρήξεις. Τα περισσότερα φίδια ωριμάζουν σεξουαλικά μετά το 5ο έτος της ηλικίας τους και γεννούν συνήθως από 2 έως 15 αυγά/νεογνά, μία φορά κάθε ένα ή δύο χρόνια. Η συντριπτική πλειονότητα των νεογέννητων γίνεται βορά θηρευτών, πριν καν φτάσουν στην ενηλικίωση. Έτσι λοιπόν, είναι αδύνατον για ένα είδος φιδιού να καταφέρει εκρηκτικές αυξήσεις σε αριθμούς, από τη μια χρονιά στην άλλη, κάτι που μπορεί να δούμε π.χ. σε κάποια είδη εντόμων.

«Τα φίδια κοιμούνται τον χειμώνα. Αν δούμε κάποιο φίδι να κυκλοφορεί ξύπνιο μέσα στο καταχείμωνο, αυτό είναι κακό σημάδι ή θα γίνει σεισμός»

Τα φίδια δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη όπως κάποια είδη θηλαστικών. Δεν κοιμούνται μόλις μπει ο χειμώνας και ξυπνούν πάλι την άνοιξη. Είναι μεν περισσότερο δραστήρια την άνοιξη, νωρίς το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, αλλά πολλά είδη δραστηριοποιούνται και τις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα, όταν οι θερμοκρασίες υπό σκιάν είναι υψηλότερες από 7-10 βαθμούς Κελσίου. Στις χαμηλότερες θερμοκρασίες τα φίδια αποσύρονται σε κρυψώνες και μπαίνουν σε ενός τύπου ελαφρύ λήθαργο, όπου οι μεταβολικοί ρυθμοί τους μειώνονται στο ελάχιστο, ενώ μπορεί να ενεργοποιηθούν ξανά όταν η θερμοκρασία ανέβει και πάλι σε ανεκτά επίπεδα, ακόμα και παροδικά. Έτσι, ένα φίδι μπορεί να βρίσκεται σε λήθαργο, να δραστηριοποιηθεί μια ηλιόλουστη χειμωνιάτικη μέρα με 10 βαθμούς Κελσίου, να ξαναπέσει σε λήθαργο το ίδιο βράδυ, και ούτω καθεξής, κάτι εντελώς φυσιολογικό.

«Οι οικολόγοι αμολάνε φίδια και άλλα άγρια ζώα»

Ποτέ κανένας οικολόγος ή περιβαλλοντική οργάνωση δεν προέβη σε απελευθέρωση ζώων για εμπλουτισμό στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα ήταν άκρως αντι-οικολογικό και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις το γνωρίζουν πολύ καλά. Οι συνθήκες ενός βιοτόπου είναι αυτές που καθορίζουν τα μεγέθη των πληθυσμών. Ενημερωθείτε αναλυτικά στο σχετικό άρθρο κάνοντας κλικ εδώ.