Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες
Συμπτώματα
Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο της έγχυσης, εντός λίγων λεπτών. Όσο ο χρόνος περνάει το οίδημα αυξάνεται και εξαπλώνεται και στο υπόλοιπο δαγκωμένο μέλος, ενώ στη συνέχεια ενδέχεται να υπάρξουν και άλλα, συστηματικά συμπτώματα (βλέπε άρθρο «Δηλητηριώδη δήγματα φιδιών» στο περιοδικό “Ιατρικά Χρονικά” / ΠΡΟΣΟΧΗ: πολλά από τα συμπτώματα που αναφέρονται στο τεύχος είναι αποτέλεσμα πανικού ή/και λαθών κατά τις πρώτες βοήθειες και όχι επίδρασης του δηλητηρίου – διαβάστε προσεκτικά).
Πρώτες Ενέργειες μετά το δάγκωμα
Αμέσως μετά από ένα δηλητηριώδες δήγμα οι απαραίτητες ενέργειες είναι οι εξής:
► Παραμείνετε ψύχραιμοι – καθησυχάστε το θύμα. Ο πανικός μπορεί να μας οδηγήσει σε λανθασμένες κινήσεις και να χειροτερέψει την κατάσταση. Με τα σημερινά μέσα μπορούμε να μεταβούμε εγκαίρως σε ένα νοσοκομείο, όπου κι αν βρισκόμαστε.
► Απομακρυνθείτε από το φίδι και μην προσπαθείτε να το σκοτώσετε καθώς μπορεί να κινδυνέψετε περισσότερο. Βγάλτε μια φωτογραφία από απόσταση ασφαλείας αν αυτό είναι εφικτό. Γενικά οι γιατροί καθοδηγούνται από τα συμπτώματα και όχι από την εικόνα του φιδιού. Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται προς το παρόν ένας τύπος αντιοφικού ορού για όλες τις περιπτώσεις.
► Αφαιρέστε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, παπούτσια, κτλ).
► Κρατήστε το θύμα και ειδικά το δαγκωμένο μέλος όσο το δυνατόν πιο ακίνητο. Βάλτε το θύμα να ξαπλώσει ή να καθίσει σε απόλυτη χαλάρωση όλου του σώματος. Κρατήστε το σημείο του δήγματος πιο χαμηλά από την καρδιά. Με την ακινησία καθυστερούμε τη ροή του δηλητηρίου και κατ’ επέκταση την εξέλιξη των συμπτωμάτων.
► Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα – μη ρουφάτε το δηλητήριο. Το τραύμα και το σοκ που προκαλείται επιδεινώνουν την κατάσταση.
► Μη δένετε το δαγκωμένο μέλος! Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων και νέκρωσης του άκρου. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου, επομένως μία σφιχτή περίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη και επικίνδυνη.
► Μην εφαρμόζετε πάγο στην περιοχή του δήγματος.
► Μη δίνετε παυσίπονα ή αλκοόλ στον ασθενή (εξαιρείται η παρακεταμόλη).
► Μη χρησιμοποιείτε συσκευές άντλησης δηλητηρίου. Έχει δειχθεί ότι πιθανότατα επιδεινώνουν την κατάσταση.
► Καλέστε το 166 ή το 112 για να έρθει βοήθεια, ή μεταφέρετε το θύμα στο κατάλληλο νοσοκομείο με ψυχραιμία και ασφάλεια, αφού πρώτα έχετε ειδοποιήσει. Μην αφήσετε το θύμα να περπατήσει ή να οδηγήσει – πρέπει να παραμένει ακίνητο.
► Μην κάνετε οτιδήποτε δεν αναγράφεται στο παρόν, χωρίς τις οδηγίες των γιατρών.
Σε περιπτώσεις αναφυλακτικής αντίδρασης (αλλεργικό σοκ – εξαιρετικά σπάνια περίπτωση) απαιτείται χορήγηση ενέσιμης επινεφρίνης.
Προσοχή! Ενημερωθείτε από τον/την γιατρό σας για τη σωστή χρήση προτού καν αποκτήσετε κάποιο τέτοιο σκεύασμα! Ενέχονται σοβαροί κίνδυνοι υπό ορισμένες συνθήκες.
Η χαλαρή περίδεση δεν συνιστάται πλέον καθώς η ωφελιμότητά της στις περιπτώσεις κυτταρολυτικού δηλητηρίου είναι σήμερα υπό αμφισβήτηση (χρησιμεύει σε περιπτώσεις νευροτοξικών δηλητηρίων που δεν αφορούν όμως φίδια της Ελλάδας).
Η χρήση αντιοφικού ορού στην ύπαιθρο δεν συνιστάται επίσης καθώς μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνη (κίνδυνος αλλεργικής αντίδρασης). Για τον λόγο αυτό ο αντιοφικός ορός δεν διατίθεται σε φαρμακεία και κέντρα υγείας. Μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για τη χρήση του ορού, η οποία γίνεται μόνο σε νοσοκομεία και μόνο σε κρίσιμες περιπτώσεις. Συνήθως ακολουθείται συμπτωματική θεραπεία, πάντα υπό την κρίση των γιατρών. Κατά κανόνα τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική αγωγή.
Πρόληψη για αποφυγή δήγματος φιδιού
Η πλειονότητα των δηλητηριωδών δηγμάτων στη χώρα μας αφορά δαγκώματα σε γυμνά χέρια κατά τη διάρκεια αγροτικών εργασιών και λιγότερο σε γυμνά πόδια κατά τη βάδιση. Σημαντικά προληπτικά μέτρα λοιπόν για την αποφυγή δήγματος φιδιού είναι η χρήση χοντρών γαντιών εργασίας (ιδανικά γαντιών συγκόλλησης) για όλες τις εργασίες υπαίθρου, καθώς και η χρήση ορειβατικής μπότας, αρβύλας ή γαλότσας. Κατά την πεζοπορία είναι απαραίτητη η χρήση ορειβατικής μπότας. Αποφύγετε να βάζετε τα γυμνά σας χέρια κάτω από πέτρες, σε τρύπες και κοιλότητες, καθώς και να περπατάτε με γυμνά πόδια ή με παντόφλες και χαμηλά παπούτσια μέσα σε βλάστηση, ή σε οποιοδήποτε σκοτεινό μέρος, ειδικά τις καλοκαιρινές νύχτες (οι οχιές το καλοκαίρι είναι κυρίως νυκτόβιες). Αν ζείτε στην επαρχία και συνηθίζετε να αφήνετε τα υποδήματα εκτός σπιτιού, τινάζετέ τα καλά πριν τα φορέσετε για να σιγουρευτείτε ότι δεν έχει κρυφτεί κάποιο φίδι εντός τους.
Σύνταξη κειμένου: Ηλίας Στραχίνης – Βιολόγος
Πρώτη δημοσίευση: 15/05/2009
Τελευταία ενημέρωση: 09/01/2025
— Οι πρώτες βοήθειες βασίζονται σε οδηγίες από WHO, NHS (UK), NIOSH (USA) και άλλες βιβλιογραφικές πηγές και είναι προσαρμοσμένες σε σημεία στα ελληνικά δεδομένα —
Σχετικά Άρθρα:

Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που μοιάζουν με φίδια. Τα δηλητηριώδη

Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση!
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό με την βραδεία τους κίνηση,

Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα & πόσο επικίνδυνα είναι;
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και είναι όλα τους είδη φιδιών.

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι «οι οικολόγοι», λίγο πιο έξω

Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι;
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω άγνοιας πανικοβάλλονται στη θέα οποιουδήποτε

Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο;
Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο; Συχνά τίθεται το ερώτημα του πόσο ωφέλιμο για εμάς μπορεί να είναι ένα συγκεκριμένο είδος της άγριας ζωής,