Αβλέφαρος

Ablepharus kitaibelii (Bibron & Bory de Saint-Vincent, 1833)

Άλλες Ονομασίες

Παπασκούλι, Παπασκόλι, Νανόσκιγκος, Κλειδί της Παναγίας, Κλειδί Αϊ-Γιάννη, Τολιοσκουλούμβρι, Σκουντρί, Σκουλουμβριά, Σκουλούμβρι, Σκόλι, Κλειδάκι, Βυζαστρούα

Συνώνυμα

Triturus vulgaris schmidtleri

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Scincidae > Γένος: Ablepharus

Υποείδη στην Ελλάδα:

Ablepharus kitaibelii fabichi (Stepanek, 1938): Κάρπαθος, Κάσος, Αρμαθιά, Μακρονήσι Κάσου, Μικρονήσι Αγ. Νικολάου Κρήτης.

Φερώνυμο υποείδος: υπόλοιπη κατανομή.

Το υποείδος A. k. fitzingeri Mertens, 1952 δεν υποστηρίζεται γενετικά (Skourtanioti et al. 2016).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ηπειρωτική Ελλάδα, Εύβοια, Αμμουλιανή, Κέρκυρα, Λευκάδα, Μεγανήσι, Κάλαμος, Ιθάκη, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος, Παλαιό Τρικέρι, Σκιάθος, Σκόπελος, Αλόννησος, Λέσβος, Χίος, Ψαρά, Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι, Αρκοί, Λειψοί, Φαρμακονήσι, Λέρος, Κάλυμνος, Καλόλιμνος, Ψέριμος, Κως, Νίσυρος και γύρω νησίδες, Τήλος, Σύμη, Ρόδος, Χάλκη, Αλιμιά Χάλκης, Κάρπαθος, Κάσος (και νησίδες Αρμαθιά και Μακρονήσι), Αστυπάλαια, Άνδρος, Σύρος, Γυάρος, Τήνος, Μύκονος, Δήλος, Νάξος, Πάρος (και γύρω νησίδες), Αντίπαρος (και γύρω νησίδες), Δεσποτικό, Άνω Κουφονήσι, Σέριφος, Σίφνος, Μήλος, Κίμωλος, Πολύαιγος, Αμοργός, Κύθηρα, Αντικύθηρα, Σαλαμίνα, Αίγινα, Αγκίστρι, Πόρος, Ύδρα, Δοκός Ύδρας, Σπέτσες, Τριζόνια, Ψηλή Αργολίδας, Ελαφόνησος, Μικρονήσι Αγ. Νικολάου Κρήτης. Πολύ πιθανόν και σε άλλα νησιά και νησίδες.

 

Περιγραφή

Μέγιστο μήκος έως και 13 cm μαζί με την ουρά η οποία είναι περίπου 1,5 φορά μεγαλύτερη του σώματος. Η μικρότερη σαύρα αλλά και το μικρότερο χορδωτό της Ευρώπης. Μακρόστενο σώμα με ατροφικά άκρα, τοποθετημένα μακριά μεταξύ του (τα μπροστινά από τα πίσω), τα οποία χρησιμοποιεί μόνο βοηθητικά όταν κινείται με μικρές ταχύτητες. Όταν θέλει να ξεφύγει και να κινηθεί γρήγορα κινείται κυματοειδώς, όπως τα φίδια. Λόγω των δυσδιάκριτων άκρων, της κίνησης αλλά και γενικής μορφολογίας του, συχνά συγχέεται με μικρό φίδι. Δεν υπάρχει όμως τόσο μικρό φίδι στην Ευρώπη σε κανένα ηλικιακό στάδιο. Το βασικό χρώμα του Αβλέφαρου είναι το καφέ. Η ράχη είναι ανοιχτού καφέ, ενιαίου χρώματος ή σχηματίζει 2 ή 4 λωρίδες/γραμμές κατά μήκος. Το επάνω μέρος των πλευρών είναι σκούρου καφέ χρώματος, ενώ συχνά σχηματίζονται φωτεινές πλευροραχιαίες γραμμές που συνεχίζονται ακόμα και επάνω στην ουρά. Η ουρά είναι χοντρή, μοιάζει με συνέχεια του σώματος και συνήθως σκουραίνει προς το τελείωμα. Ο λαιμός και η κοιλιά είναι μπεζ ή γκρίζα. Το κεφάλι είναι μικρό με κοντό ρύγχος. Τα μάτια είναι μαύρα, αναλογικά μεγάλα και δεν φέρουν βλέφαρα (μοιάζουν με τα μάτια των φιδιών). Δεν υπάρχει εύκολα διακριτό ακουστικό άνοιγμα. Τα ανήλικα είναι ίδια με τα ενήλικα, όμως κατά κανόνα έχουν έντονου πορτοκαλί ή κόκκινου χρώματος ουρά που θυμίζει το χρώμα πυρωμένου μετάλλου.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Απαντά σε ποικιλία ενδιαιτημάτων τόσο ξηρών όσο και με σχετική υγρασία, με προτιμότερα τα ενδιαιτήματα με πολύ χαμηλή, πυκνή βλάστηση ή/και πλούσια φυλλοστρωμνή, όπου μπορεί να κινείται με κάλυψη και να κρύβεται. Από θίνες και λιβάδια μέχρι μακκί και δάση με ανοίγματα. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί από το ύψος της θάλασσας έως και περισσότερο από 1600 μέτρα υψόμετρο.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβια και εδαφόβια σαύρα που αποφεύγει όμως την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες. Το ζεστούς μήνες του έτους δραστηριοποιείται κυρίως πολύ νωρίς το πρωί και πολύ αργά το απόγευμα/σούρουπο ή και στο λυκόφως. Δραστηριοποιείται σχεδόν ολόκληρο τον χρόνο, ακόμα και στις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα, ανάλογα και το υψόμετρο ή/και το γεωγραφικό πλάτος. Έχει τη δυνατότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο. Ζευγαρώνει νωρίς την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-4 αυγά μέσα στο καλοκαίρι, σε σχισμές του εδάφους ή κάτω από πέτρες και κορμούς. Ενηλικιώνεται μετά το 1ο ή 2ο έτος της ηλικίας του και σπάνια μπορεί να ξεπεράσει τα 4 χρόνια ζωής συνολικά.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Μύθοι για το είδος

Σε κάποιες περιοχές πιστεύεται λανθασμένα πως πρόκειται για δηλητηριώδες και επικίνδυνο ζώο. Φυσικά και πρόκειται για εντελώς ακίνδυνο ερπετό. Ένας άλλος διαδεδομένος μύθος είναι ότι πρόκειται για νεογέννητο Κονάκι ή Τυφλίτη και στην πορεία «πέφτουν τα πόδια του» και γίνεται άποδη σαύρα. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει φυσικά, για κανένα είδος ερπετού στον κόσμο.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών ειδών (όπως κυνηγετικοί φασιανοί και μινκ) και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Skourtanioti, E., Kapli, P., Ilgaz, Ç., Kumlutaş, Y., Avcı, A., Ahmadzadeh, F., Crnobrnja-Isailović, J., Gherghel, I., Lymberakis, P., & Poulakakis, N. (2016). A reinvestigation of phylogeny and divergence times of the Ablepharus kitaibelii species complex (Sauria, Scincidae) based on MtDNA and nuDNA genes. Molecular Phylogenetics and Evolution 103: 199–214.

2. Bowles, P. (2024). Ablepharus kitaibelii (Europe assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T29691A207989721. 

3. Ioannidis, I. (2023). Ablepharus kitaibelii. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μέγιστο μήκος έως και 13 cm μαζί με την ουρά η οποία είναι περίπου 1,5 φορά μεγαλύτερη του σώματος. Η μικρότερη σαύρα αλλά και το μικρότερο χορδωτό της Ευρώπης, μαζί με το συγγενικό Ablepharus...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!