Ελληνικό Κονάκι

Anguis graeca Bedriaga, 1881

Άλλες Ονομασίες

Κονακάκι, Κονάκι, Ακονάκι

Συνώνυμα

Anguis fragilis colchica

Tαξινόμηση

Ομοταξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Anguidae > Γένος: Anguis

Υποείδη στην Ελλάδα: Μονοτυπικό (χωρίς υποείδη).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ηπειρωτική Ελλάδα (από τον Αξιό ποταμό και δυτικά), Βόρεια Πελοπόννησος, Εύβοια, Κέρκυρα, Λευκάδα.

 

Περιγραφή

Μοιάζει με φίδι αλλά ουσιαστικά πρόκειται για άποδη σαύρα. Το μέγιστο μήκος του μαζί με την ουρά φτάνει τα 50 εκατοστά, συνήθως όμως μικρότερο. Από το μήκος αυτό περίπου το 60% καταλαμβάνει η ουρά (το σώμα μπορεί να φτάσει έως 22 cm). Το δέρμα του είναι λείο και γυαλιστερό. Φυλετικός διμορφισμός: Τα ενήλικα αρσενικά άτομα έχουν σχεδόν ενιαίο γκρίζο, μπεζ, καφέ, ή χάλκινο χρώμα, και κατά την αναπαραγωγική περίοδο μπορεί να εμφανίσουν έντονα γαλάζια στίγματα στη ράχη. Μετά το πέρας της περιόδου αναπαραγωγής τα στίγματα αυτά σκουραίνουν και γίνονται σχεδόν μαύρα, έως ότους ατονίσουν εντελώς. Τα ενήλικα θηλυκά, όπως και τα ανήλικα και των δύο φύλων, έχουν μπεζ, ανοιχτό καφέ ή μπρούτζινο χρώμα ραχιαία, οι πλευρές και η κοιλιά είναι χρώματος σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο, ενώ συνήθως μία σκούρη στενή γραμμή διαγράφεται κεντρικά της ράχης κατά μήκος όλου του σώματος και της ουράς. Διαθέτει βλέφαρα και ακουστικά ανοίγματα, ενιαία κάτω γνάθο, δύο μεγάλους πνεύμονες, οστέινες πλάκες κάτω από το δέρμα και άλλα χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι σαύρες και όχι τα φίδια.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Απαντά κυρίως σε βιότοπους με σχετική υγρασία και χαμηλή ποώδη βλάστηση, όπως λιβάδια, υγρότοπους, δάση με ανοίγματα, ακόμα και κήπους και χωράφια. Από το ύψος της θάλασσας έως τα 1500 μέτρα υψόμετρο.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβιο είδος. Δραστηριοποιείται συνήθως το πρωί και αργά το απόγευμα και συνηθίζει να κρύβεται και να κινείται ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση, κάτω από φυλλοστρωμνή, πέτρες, ξύλα και άλλα αντικείμενα και σε φωλιές ασπόνδυλων. Ζευγαρώνει νωρίς την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 3-26 (συνήθως κοντά στα 10) νεογνά, μετά από 2-3 μήνες (ωοζωοτόκο είδος). Κατά το ζευγάρωμα τα αρσενικά δαγκώνουν τα θηλυκά κοντά στον λαιμό για να τα ακινητοποιήσουν (τυπική συμπεριφορά σαυρών). Ενηλικιώνεται μεταξύ του 3ου και 4ου έτους της ηλικίας του, ενώ μπορεί να ζήσει συνολικά περισσότερα από 50 χρόνια. Αν πιαστεί κάνει σπασμωδικές κινήσεις του σώματος και της ουράς, η οποία μπορεί εύκολα να κοπεί, ενώ αδειάζει το έντερό του. Όπως οι περισσότερες σαύρες, έχει τη δυνατότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο. Πολύ εύθραυστο ζώο.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί. Επίσης, θα καταναλώσει περιστασιακά και μικρότερες σαύρες, ακόμα και του ίδιου είδους.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Μύθοι για το είδος

Πολύ ευρέως διαδεδομένος μύθος θέλει τα κονάκια δηλητηριώδη και επικίνδυνα. Μέχρι και σχετικά λαϊκά ποιήματα έχουν συνταχθεί που ενισχύουν τον μύθο (π.χ. «Αν σε φάει το κοκάκι, το τσαπί και το φτυαράκι»). Πρόκειται φυσικά για εντελώς ακίνδυνο ερπετό, μη δηλητηριώδες, που δεν μπορεί να προκαλέσει καμία βλάβη στον άνθρωπο.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2023) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ.67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)

β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα III)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Bowles, P. (2024). Anguis graeca. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T47113100A47113103. 

2. Kypraios, S.V. (2023). Anguis graeca. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μοιάζει με φίδι αλλά ουσιαστικά πρόκειται για άποδη σαύρα. Το Μέγιστο μήκος του μαζί με την ουρά φτάνει τα 50 εκατοστά, συνήθως όμως μικρότερο. Από το μήκος αυτό περίπου το 60% καταλαμβάνει η ουρά. Το κεφάλι...
Μοιάζει με φίδι αλλά ουσιαστικά πρόκειται για άποδη σαύρα. Το Μέγιστο μήκος του μαζί με την ουρά φτάνει τα 50 εκατοστά, συνήθως όμως μικρότερο. Από το μήκος αυτό περίπου το 60% καταλαμβάνει η ουρά (το σώμα...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!