Αμφίσβαινα

Blanus strauchi (Bedriaga, 1884)

Άλλες Ονομασίες

Συνώνυμα

Triturus vulgaris schmidtleri

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Αμφισβαίνια > Οικογένεια: > Γένος: Blanus

Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Παλιότερα το είδος (και γένος γενικότερα) ανήκε στην οικογένεια Amphisbaenidae αλλά μεταφέρθηκε το 2003 στην νέα οικ. Blanidae, βάσει μορφολογικών χαρακτήρων (Kearney 2003). Αργότερα η αλλαγή αυτή υποστηρίχθηκε και από γενετικές μελέτες (Vidal et al. 2008).

Υποείδη στην Ελλάδα: Φερώνυμο υποείδος.

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Λειψοί, Λέρος, Κάλυμνος, Ψέριμος, Κως, Νίσυρος, Σύμη, Ρόδος, Καστελόριζο.

 

Γενικές Πληροφορίες

Οι Αμφίσβαινες αποτελούν μία διαφορετική ομάδα “φιδόμορφων” ερπετών, σχεδόν όλα τους χωρίς καθόλου άκρα, που φέρουν χαρακτηριστικά τόσο φιδιού όσο και σαύρας, συνιστούν όμως κοντινότερους συγγενείς με τις σαύρες παρά με τα φίδια. Στην χώρα μας απαντά μόνο το παρόν είδος.

 

Περιγραφή

Ολικό μέγιστο μήκος έως και 20 cm, σπάνια περισσότερο. Η ουρά καταλαμβάνει μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα του μήκους (το τμήμα χωρίς πλευρικές αυλακώσεις, βλ. παρακάτω). Θυμίζει σκουλήκι και τα μάτια του είναι ατροφικά, καλυμμένα με δέρμα. Χρώμα ροζ, κοκκινωπό, καφετί ή μωβ. Τετραγωνισμένες φολίδες καλύπτουν όλο το σώμα, διατεταγμένες σε εγκάρσιους δακτυλίους που θυμίζουν τα μεταμερή των σκωλήκων. Μια αυλάκωση διατρέχει κάθε πλευρά, από τον λαιμό έως τη βάση της ουράς.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Συναντάται κυρίως σε ενδιαιτήματα με μαλακό υπόστρωμα και πέτρες, με σχετική υγρασία και χαμηλή ποώδη βλάστηση, σε φρυγανικές εκτάσεις, μακκί, άλση, λιβάδια, δάση με ανοίγματα, ελαιώνες, περιβόλια και κήπους.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Προσαρμοσμένη στην υπόγεια ζωή. Πολύ σπάνια μπορεί να παρατηρηθεί στην επιφάνεια, κυρίως τη νύχτα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της το περνά υπογείως. Κινείται σε υπόγειες τρύπες τις οποίες ανοίγει μόνη της σε μαλακό χώμα και άμμο, καθώς και σε τρύπες από φωλιές ασπόνδυλων. Επίσης κρύβεται κάτω από πέτρες και βράχους και μπορεί να εκμεταλλευτεί τη θερμότητα από πέτρες που εκτίθενται στον ήλιο. Δραστηριοποιείται σχεδόν ολόκληρο τον χρόνο. Το καλοκαίρι βυθίζεται σε μεγαλύτερο βάθος για να αποφύγει τις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία. Τα υπολειμματικά μάτια της δεν βλέπουν εικόνες αλλά αντιλαμβάνονται τις διακυμάνσεις του φωτός. Αν χειριστεί προσπαθεί να τυλιχθεί από αντικείμενα και μπορεί να δαγκώσει ως άμυνα, με ανεπαίσθητη για εμάς ένταση πίεσης στο δέρμα. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γενούν 1-3 αυγά τέλη άνοιξης ή καλοκαίρι σε μαλακό χώμα ή τύρφη. Έχει την ικανότητα να κινείται και προς τις δύο κατευθύνσεις.

 

Διατροφή

Τρέφεται με μικρά ασπόνδυλα καθώς και με νύμφες ή προνύμφες αυτών.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα III)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Kearney, M. (2003). Systematics of the Amphisbaenia (Lepidosauria: Squamata) based on morphological evidence from recent and fossil forms. Herpetological Monographs 17(1): 1-74.

2. Vidal, N., Azvolinsky, A., Cruaud, C. and Hedges, S.B. (2008). Origin of tropical American burrowing reptiles by transatlantic rafting. Biology Letters 4: 115–118.

3. Psonis, N. & Çiçek, K. (2024). Blanus strauchi. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T200115910A137861236. 

4. Psonis, N. (2023). Blanus strauchi. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 50 cm, συνήθως μικρότερο. Σώμα εύρωστο και κοντόχοντρο, κεφάλι φαρδύ με «μάγουλα» που προεξέχουν και ουρά κοντή που στενεύει απότομα με μυτερή απόληξη. Βασικό χρώμα...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 65 cm, συνήθως μικρότερο και σπάνια μεγαλύτερο. Σώμα σχετικά εύρωστο και κοντόχοντρο, λιγότερο όμως από τις υπόλοιπες οχιές της χώρας. Κεφάλι σχετικά φαρδύ με...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 90 cm, συνήθως όμως μικρότερο και εξαιρετικά σπάνια μεγαλύτερο. Οι πληθυσμοί των Κυκλάδων και της Πελοποννήσου έχουν αρκετά μικρότερο μέγεθος. Σώμα εύρωστο...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 120 cm, συνήθως όμως μικρότερο των 100 cm και εξαιρετικά σπάνια μεγαλύτερο των 120. Σώμα εύρωστο και κοντόχοντρο, κεφάλι φαρδύ με «μάγουλα» που προεξέχουν και...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 80 cm, σπάνια περισσότερο (μέγιστο καταγεγραμμένο μήκος 105 cm). Κοντόχοντρο, εύρωστο, στιβαρό σώμα με πολύ πλατύ κεφάλι και κοντή ουρά που στενεύει...
Μέγιστο καταγεγραμμένο μήκος 40 cm, πολύ σπάνια όμως μεγαλύτερο από 30 cm. Λεπτό, κυλινδρικό φίδι χρώματος ροζ, ενίοτε με τόνους του μωβ, που μοιάζει αρκετά με γαιοσκώληκα λόγω προσαρμογής...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά συνήθως έως 150 cm, πολύ σπάνια περισσότερο. Κοντόχοντρο σχετικά σώμα με μακριά και λεπτή ουρά και κεφάλι χαρακτηριστικά στενό. Μεγάλα μάτια...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 130 cm, συνήθως όμως μικρότερο των 90 cm. Τα θηλυκά γίνονται μεγαλύτερα από τα αρσενικά, με πιο ογκώδες σώμα αλλά και κεφάλι. Το κεφάλι είναι σχετικά...
Μέγιστο συνολικό μήκος μαζί με την ουρά, συνήθως έως 120 cm, όμως σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να τα ξεπεράσει και να φτάσει έως και κοντά στα 2 m. Τα θηλυκά ξεχωρίζουν από τα αρσενικά...
Μέγιστο συνολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 120 cm, συνήθως όμως αρκετά μικρότερο. Μακρόστενο σώμα, ουρά και κεφάλι. Στον τυπικό χρωματισμό, κατά μήκος της ράχης σχηματίζονται είτε (συνήθως...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!