
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Λιακούρι, Βυζαστάριν, Βυζάστρα, Γλιάστρα, Βουτράκι
Συνώνυμα
Triturus vulgaris schmidtleri
Tαξινόμηση
Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Scincidae > Γένος: Chalcides
Υποείδη στην Ελλάδα: Φερώνυμο υποείδος.
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Αττική, Βοιωτία, Εύβοια, Α. Πελοπόννησος, Άγιος Γεώργιος, Σαλαμίνα, Αίγινα, Αγκίστρι, Πόρος, Ύδρα, Δοκός, Σπέτσες, Μακρόνησος, Κέα, Κύθνος, Σύρος, Νάξος, Πάρος, Κρήτη, Δία, Κουφονήσι Λασιθίου, Χίος, Λειψοί, Νίσυρος, Κως, Ρόδος, Πεντάνησος Ρόδου, Κάρπαθος, Κάσος (πιθανόν και σε άλλα νησιά).
Η φυλογεωγραφία του είδους υποδεικνύει ότι το είδος δεν είναι αυτόχθονο της Ελλάδας και ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί προέκυψαν με παθητική μεταφορά κατά τα ιστορικά χρόνια, με προέλευση την Κυρηναϊκή (Λιβύη), πιθανότατα μέσω μεταφοράς και εμπορίας φυτών και χώματος (Kornilios et al. 2010). Σήμερα συνεχίζει να διασπείρεται σε νέες περιοχές μέσω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Περιγραφή
Μέγιστο ολικό μήκος έως και 20 cm μαζί με την ουρά, η οποία έχει μήκος μικρότερο του σώματος. Σώμα εύρωστο, με εύρωστο λαιμό, κοντόχοντρη ουρά που απολήγει απότομα σε μυτερή άκρη. Άκρα μικρά, σχεδόν ατροφικά. Κεφάλι με κοντό ρύγχος. Το δέρμα είναι γυαλιστερό. Το βασικό χρώμα στη ραχιαία πλευρά είναι μπρούτζινο με διάσπαρτες φολίδες μαύρου χρώματος που φέρουν ένα άσπρο στίγμα κεντρικά, δίνοντας στο ζώο στικτή εμφάνιση. Συχνά η περιοχή πίσω από τα ακουστικά ανοίγματα είναι πιο σκούρη. Οι χειλικές φολίδες είναι άσπρες με μαύρες κάθετες μπάρες. Η κοιλιά είναι χρώματος μπεζ. Η ουρά είναι συνήθως πιο ανοιχτόχρωμη, κιτρινωπή και φέρει κι αυτή στίγματα, λιγότερα όμως (ή και καθόλου, αν έχει κοπεί και αναγεννηθεί). Τα αρσενικά έχουν πιο λεπτό σώμα και αναλογικά πιο μεγάλο, φαρδύ κεφάλι. Τα θηλυκά φτάνουν σε μεγαλύτερο μέγεθος. Τα ανήλικα άτομα έχουν την ίδια εμφάνιση με τα ενήλικα, σε μικρότερο φυσικά μέγεθος.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Συναντάται κυρίως σε ανοιχτές περιοχές με χαμηλή ή καθόλου βλάστηση, όπως θίνες, φρυγανικές και θαμνώδεις εκτάσεις, μακκί, λιβάδια με πέτρες, πετρώδεις πλαγιές, ετήσιες καλλιέργειες, κήποι, άκρες δασών, ελαιώνες, κ.ά. Συνήθως κοντά στο ύψος της θάλασσας αλλά μπορεί να φτάσει τα 1500 μέτρα υψόμετρο.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Ημερόβιος σκίγκος που αποφεύγει όμως τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Συχνά, το καλοκαίρι, δραστηριοποιείται και στο λυκόφως. Δραστηριοποιείται σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ακόμα και στις ζεστές ηλιόλουστες μέρες του χειμώνα, ειδικά στα νότια της κατανομής του. Χρησιμοποιεί ελάχιστα τα πόδια του και συνήθως κινείται κυματοειδώς, όπως τα φίδια. Αρκετά ευκίνητο και γρήγορο ζώο. Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας το περνάει κινούμενο (ή στατικά) κάτω από πέτρες, κορμούς και αντικείμενα, ενώ μπορεί να θαφτεί και σε άμμο ή μαλακό χώμα. Λιάζεται κυρίως κατά το πρώτο και το τελευταίο φως της ημέρας (ανατολή και δύση), εκτός από τον χειμώνα όπου μπορεί να παρατηρηθεί να λιάζεται και πιο μεσημεριανές ώρες. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-20 ολοκληρωμένα μικρά (ωοζωοτοκία), τα οποία ωριμάζουν στο 3ο έτος της ηλικίας τους. Μπορεί να φτάσει τα 14 χρόνια ζωής (συνήθως έως 10). Τα χαρακτηριστικά της οικολογίας, βιολογίας και συμπεριφοράς του είδους το καθιστούν πολύ ικανό εποικιστή νέων περιοχών μέσω παθητικών μεταφορών από τον άνθρωπο, πιθανότατα μέσω μεταφοράς φυτών και χώματος.
Διατροφή
Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, αλλά και με μικρότερες σαύρες, ενίοτε και με φυτική τροφή.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.
Μύθοι για το είδος
Στην Κρήτη πιστεύεται λανθασμένα πως πρόκειται για δηλητηριώδες και επικίνδυνο ερπετό και πως δηλητηριάζει με την γλώσσα ή την ουρά! Φυσικά πρόκειται για εντελώς άκακο και ακίνδυνο ερπετό, όπως όλες οι σαύρες της χώρας μας. Επίσης κανένα ερπετό στον κόσμο δεν χρησιμοποιεί την ουρά με οποιονδήποτε τρόπο για να διοχετεύσει δηλητήριο. Πρόκειται για καθαρά τοπικό μύθο.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) (όσον αφορά τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Kornilios, P, Kyriazi, P., Poulakakis, N., Kumlutaş, Y., Ilgaz, Ç., Mylonas, M., Lymberakis, P. (2010). Phylogeography of the ocellated skinks Chalcides ocellatus (Squamata, Scincidae), with the use of the mtDNA sequences: a hitch-hiker’s guide to the Mediterranean. Molecular Phylogenetics and Evolution 54: 445–456.
2. Bowles, P. (2024). Chalcides ocellatus (Europe assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T157283A207662295.
3. Deimezis-Tsikoutas, A. (2023). Chalcides ocellatus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο