
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Στεφανοφόρος η αυστριακή, Ασινόφιδο
Συνώνυμα
Triturus vulgaris schmidtleri
Tαξινόμηση
Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Οφίδια > Οικογένεια: Colubridae > Γένος: Coronella
Υποείδη στην Ελλάδα: Φερώνυμο υποείδος.
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Ορεινές (και ημιορεινές) περιοχές ηπειρωτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Εύβοιας.
Περιγραφή
Η Στεφανοφόρος μπορεί να φτάσει σε ολικό μήκος σώματος, μαζί με την ουρά, έως 70 cm, πολύ σπάνια περισσότερο. Σώμα σχετικά κοντόχοντρο. Μεγάλες φολίδες-πλάκες στο κεφάλι. Τα θηλυκά γίνονται πιο μεγάλα από τα αρσενικά. Όπως στα περισσότερα φίδια, τα αρσενικά διακρίνονται και από την πιο μακριά και χοντρή ουρά. Βασικό χρώμα ράχης και πλευρών γκρί, μπεζ, ή καφέ. Τυπικά δύο παράλληλες σειρές από σκούρες καφέ (σχεδόν μαύρες) κηλίδες διατρέχουν τη ράχη κατά μήκος από το κεφάλι έως και την ουρά. Οι αντικριστές κηλίδες συχνά ενώνονται και σχηματίζουν κάθετες μπάρες κατά μήκος της ράχης. Πολύ συχνά 4 αχνές λωρίδες, σκουρότερες από το βασικό χρώμα, διατρέχουν το σώμα κατά μήκος, οι δύο ακριβώς επάνω στη σειρά των κηλίδων και μία ακόμα σε κάθε πλευρά. Σε κάποια άτομα μπορεί να εμφανίζεται και μια σειρά από κηλίδες κατά μήκος της κάθε πλευράς. Πολύ σπάνια κάποια άτομα μπορεί να έχουν πορτοκαλί ή ροζ βασικό χρώμα με κόκκινες κηλίδες/σχέδια. Στο κεφάλι μετωπικά υπάρχει σκούρο σχέδιο το οποίο συχνά καταλήγει σε δύο παράλληλες προεξοχές με κατεύθυνση προς τα πίσω, στην ίδια ευθεία με τις σειρές των κηλίδων, και πολλές φορές ενώνονται με τις πρώτες κηλίδες. Μια σκούρη γραμμή ξεκινάει από κάθε ρουθούνι, ενώνεται με το μάτι και συνεχίζεται ως την άκρη του στόματος, ενώ συχνά εκτείνεται και στο λαιμό ή και πιο πίσω, στην ίδια ευθεία με τη σειρά των πλευρικών κηλίδων ή γραμμών (όταν αυτές είναι παρούσες). Η ίριδα είναι τυπικά σκούρη στο κάτω μέρος της, κόκκινη-πορτοκαλί κοντά στο πάνω μισό και κίτρινη-χρυσαφί στο πάνω μέρος της. Οι ραχιαίες φολίδες είναι λείες χωρίς τρόπιδες και διατάσσονται σε 19 (σπανιότερα 17 ή 21) σειρές στο μέσο του σώματος, Οι κοιλιακές φολίδες ιριδίζουν και μπορεί να είναι χρώματος μαύρου, μπλε ή πορτοκαλί (κυρίως στα ανήλικα).
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Συναντάται κυρίως σε δάση με ανοίγματα ή λιβάδια με πέτρες, σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Συνήθως από υψόμετρα άνω των 400ων μέτρων, έως και πάνω από 2000 m.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Κυρίως ημερόβιο είδος αλλά δραστηριοποιείται συχνά και στο λυκόφως ή ακόμα και τη νύχτα, όταν οι θερμοκρασίες είναι σχετικά υψηλές. Αποφεύγει την πολλή έκθεση στον ήλιο και τις υψηλές θερμοκρασίες και παρατηρείται πιο εύκολα σε συνθήκες δροσιάς και συννεφιάς. Ακολουθεί έναν σχετικά κρυπτικό τρόπο ζωής κινούμενη συνήθως κάτω από κάλυψη. Δραστηριοποιείται κυρίως μεταξύ Μαρτίου και Νοεμβρίου, αλλά μπορεί να δραστηριοποιηθεί και στις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα στα χαμηλά υψόμετρα της κατανομής της. Ζευγαρώνει την άνοιξη. Τα αρσενικά ακινητοποιούν τα θηλυκά κατά την αναπαραγωγική διαδικασία, δαγκώνοντάς τα στο κεφάλι και κρατώντας τα, συνήθως όσο διαρκεί το ζευγάρωμα. Τα θηλυκά γεννούν 2-10 ολοκληρωμένα μικρά (ωοζωοτοκία) στα τέλη του καλοκαιρού ή στις αρχές του φθινοπώρου. Ενηλικιώνεται μετά το 2ο ή 3ο έτος της ηλικίας της και μπορεί να ξεπεράσει τα 13 χρόνια ζωής. Μπορεί να δαγκώσει αν πιαστεί, ενώ αν απειληθεί συχνά συρίζει, παίρνει στάση άμυνας, πλαταίνει το κεφάλι, προσποιείται χτύπημα και τρεμοπαίζει-κροταλίζει την ουρά. Άλλες φορές τυλίγεται σαν μπάλα κρύβοντας το κεφάλι κάτω από το σώμα της.
Διατροφή
Τρέφεται κυρίες με σαύρες και φίδια (ακόμα και του είδους της – κανιβαλισμός), αλλά και με τρωκτικά, πτηνά και αμφίβια. Σκοτώνει τη λεία της με αρπαγή και σύσφιξη.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Μη δηλητηριώδες φίδι και ακίνδυνο για τον άνθρωπο.
Όπως (πιθανότατα) όλα τα φίδια της Υπεροικογένειας Colubroidea, διαθέτει αδένες που εκκρίνουν τοξίνες στο σάλιο (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) (Fry et al. 2003) και που επιδρούν στη λεία της κατά την αρπαγή και κατάποσή της. Το δάγκωμά της όμως είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών θηρευτών (π.χ. κυνηγετικοί φασιανοί, παγώνια και μινκ), και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Ως πιθανή απειλή μπορεί να θεωρηθεί και η εισαγωγή του ξενικού μύκητα που προσβάλει τα φίδια και έχει εντοπιστεί σε χώρες της Ευρώπης (Origgi et al. 2022), όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2017) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Fry, B.G., Wüster, W., Ryan Ramjan, S.F., Jackson, T., Martelli, P. and Kini, R.M. (2003). Analysis of Colubroidea snake venoms by liquid chromatography with mass spectrometry: evolutionary and toxinological implications. Rapid Communications in Mass Spectrometry 17: 2047-2062.
2. Origgi, F.C., Pisano, S.R.R., Glaizot, O., Hertwig, S.T., Schmitz, A. & Ursenbacher, S. (2022). Ophiodimyces ophiodiicola, Etiologic Agent of Snake Fungal Disease, in Europe since Late 1950s. Emerging infectious diseases 28(10): 2064–2068.
3. Crnobrnja-Isailović, J., Ajtic, R., Vogrin, M., Corti, C., Pérez Mellado, V., Sá-Sousa, P., Cheylan, M., Pleguezuelos, J., Westerström, A., De Haan, C.C., Tok, V., Borczyk, B., Sterijovski, B., Schmidt, B., Borkin, L., Milto, K., Golynsky, E., Rustamov, A, Nuridjanov, D., Munkhbayar, K., Shestopal, A. & Litvinchuk, S. (2017). Coronella austriaca. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T157284A748852.
4. Stratakis, E. (2023). Coronella austriaca. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο