Στεφανοφόρος

Coronella austriaca Laurenti, 1768

Άλλες Ονομασίες

Στεφανοφόρος η αυστριακή, Ασινόφιδο

Συνώνυμα

Triturus vulgaris schmidtleri

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Οφίδια > Οικογένεια: Colubridae > Γένος: Coronella

Υποείδη στην Ελλάδα: Φερώνυμο υποείδος.

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ορεινές (και ημιορεινές) περιοχές ηπειρωτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Εύβοιας.

 

Περιγραφή

Η Στεφανοφόρος μπορεί να φτάσει σε ολικό μήκος σώματος, μαζί με την ουρά, έως 70 cm, πολύ σπάνια περισσότερο. Σώμα σχετικά κοντόχοντρο. Μεγάλες φολίδες-πλάκες στο κεφάλι. Τα θηλυκά γίνονται πιο μεγάλα από τα αρσενικά. Όπως στα περισσότερα φίδια, τα αρσενικά διακρίνονται και από την πιο μακριά και χοντρή ουρά. Βασικό χρώμα ράχης και πλευρών γκρί, μπεζ, ή καφέ. Τυπικά δύο παράλληλες σειρές από σκούρες καφέ (σχεδόν μαύρες) κηλίδες διατρέχουν τη ράχη κατά μήκος από το κεφάλι έως και την ουρά. Οι αντικριστές κηλίδες συχνά ενώνονται και σχηματίζουν κάθετες μπάρες κατά μήκος της ράχης. Πολύ συχνά 4 αχνές λωρίδες, σκουρότερες από το βασικό χρώμα, διατρέχουν το σώμα κατά μήκος, οι δύο ακριβώς επάνω στη σειρά των κηλίδων και μία ακόμα σε κάθε πλευρά. Σε κάποια άτομα μπορεί να εμφανίζεται και μια σειρά από κηλίδες κατά μήκος της κάθε πλευράς. Πολύ σπάνια κάποια άτομα μπορεί να έχουν πορτοκαλί ή ροζ βασικό χρώμα με κόκκινες κηλίδες/σχέδια. Στο κεφάλι μετωπικά υπάρχει σκούρο σχέδιο το οποίο συχνά καταλήγει σε δύο παράλληλες προεξοχές με κατεύθυνση προς τα πίσω, στην ίδια ευθεία με τις σειρές των κηλίδων, και πολλές φορές ενώνονται με τις πρώτες κηλίδες. Μια σκούρη γραμμή ξεκινάει από κάθε ρουθούνι, ενώνεται με το μάτι και συνεχίζεται ως την άκρη του στόματος, ενώ συχνά εκτείνεται και στο λαιμό ή και πιο πίσω, στην ίδια ευθεία με τη σειρά των πλευρικών κηλίδων ή γραμμών (όταν αυτές είναι παρούσες). Η ίριδα είναι τυπικά σκούρη στο κάτω μέρος της, κόκκινη-πορτοκαλί κοντά στο πάνω μισό και κίτρινη-χρυσαφί στο πάνω μέρος της. Οι ραχιαίες φολίδες είναι λείες χωρίς τρόπιδες και διατάσσονται σε 19 (σπανιότερα 17 ή 21) σειρές στο μέσο του σώματος, Οι κοιλιακές φολίδες ιριδίζουν και μπορεί να είναι χρώματος μαύρου, μπλε ή πορτοκαλί (κυρίως στα ανήλικα). 

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Συναντάται κυρίως σε δάση με ανοίγματα ή λιβάδια με πέτρες, σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Συνήθως από υψόμετρα άνω των 400ων μέτρων, έως και πάνω από 2000 m.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Κυρίως ημερόβιο είδος αλλά δραστηριοποιείται συχνά και στο λυκόφως ή ακόμα και τη νύχτα, όταν οι θερμοκρασίες είναι σχετικά υψηλές. Αποφεύγει την πολλή έκθεση στον ήλιο και τις υψηλές θερμοκρασίες και παρατηρείται πιο εύκολα σε συνθήκες δροσιάς και συννεφιάς. Ακολουθεί έναν σχετικά κρυπτικό τρόπο ζωής κινούμενη συνήθως κάτω από κάλυψη. Δραστηριοποιείται κυρίως μεταξύ Μαρτίου και Νοεμβρίου, αλλά μπορεί να δραστηριοποιηθεί και στις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα στα χαμηλά υψόμετρα της κατανομής της. Ζευγαρώνει την άνοιξη. Τα αρσενικά ακινητοποιούν τα θηλυκά κατά την αναπαραγωγική διαδικασία, δαγκώνοντάς τα στο κεφάλι και κρατώντας τα, συνήθως όσο διαρκεί το ζευγάρωμα. Τα θηλυκά γεννούν 2-10 ολοκληρωμένα μικρά (ωοζωοτοκία) στα τέλη του καλοκαιρού ή στις αρχές του φθινοπώρου. Ενηλικιώνεται μετά το 2ο ή 3ο έτος της ηλικίας της και μπορεί να ξεπεράσει τα 13 χρόνια ζωής. Μπορεί να δαγκώσει αν πιαστεί, ενώ αν απειληθεί συχνά συρίζει, παίρνει στάση άμυνας, πλαταίνει το κεφάλι, προσποιείται χτύπημα και τρεμοπαίζει-κροταλίζει την ουρά. Άλλες φορές τυλίγεται σαν μπάλα κρύβοντας το κεφάλι κάτω από το σώμα της.

 

Διατροφή

Τρέφεται κυρίες με σαύρες και φίδια (ακόμα και του είδους της – κανιβαλισμός), αλλά και με τρωκτικά, πτηνά και αμφίβια. Σκοτώνει τη λεία της με αρπαγή και σύσφιξη.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Μη δηλητηριώδες φίδι και ακίνδυνο για τον άνθρωπο.

Όπως (πιθανότατα) όλα τα φίδια της Υπεροικογένειας Colubroidea, διαθέτει αδένες που εκκρίνουν τοξίνες στο σάλιο (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) (Fry et al. 2003) και που επιδρούν στη λεία της κατά την αρπαγή και κατάποσή της. Το δάγκωμά της όμως είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών θηρευτών (π.χ. κυνηγετικοί φασιανοί, παγώνια και μινκ), και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Ως πιθανή απειλή μπορεί να θεωρηθεί και η εισαγωγή του ξενικού μύκητα που προσβάλει τα φίδια και έχει εντοπιστεί σε χώρες της Ευρώπης (Origgi et al. 2022), όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2017) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)

γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Fry, B.G., Wüster, W., Ryan Ramjan, S.F., Jackson, T., Martelli, P. and Kini, R.M. (2003). Analysis of Colubroidea snake venoms by liquid chromatography with mass spectrometry: evolutionary and toxinological implications. Rapid Communications in Mass Spectrometry 17: 2047-2062.

2. Origgi, F.C., Pisano, S.R.R., Glaizot, O., Hertwig, S.T., Schmitz, A. & Ursenbacher, S. (2022). Ophiodimyces ophiodiicola, Etiologic Agent of Snake Fungal Disease, in Europe since Late 1950s. Emerging infectious diseases 28(10): 2064–2068.

3. Crnobrnja-Isailović, J., Ajtic, R., Vogrin, M., Corti, C., Pérez Mellado, V., Sá-Sousa, P., Cheylan, M., Pleguezuelos, J., Westerström, A., De Haan, C.C., Tok, V., Borczyk, B., Sterijovski, B., Schmidt, B., Borkin, L., Milto, K., Golynsky, E., Rustamov, A, Nuridjanov, D., Munkhbayar, K., Shestopal, A. & Litvinchuk, S. (2017). Coronella austriaca. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T157284A748852.

4. Stratakis, E. (2023). Coronella austriaca. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 50 cm, συνήθως μικρότερο. Σώμα εύρωστο και κοντόχοντρο, κεφάλι φαρδύ με «μάγουλα» που προεξέχουν και ουρά κοντή που στενεύει απότομα με μυτερή απόληξη. Βασικό χρώμα...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 65 cm, συνήθως μικρότερο και σπάνια μεγαλύτερο. Σώμα σχετικά εύρωστο και κοντόχοντρο, λιγότερο όμως από τις υπόλοιπες οχιές της χώρας. Κεφάλι σχετικά φαρδύ με...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 90 cm, συνήθως όμως μικρότερο και εξαιρετικά σπάνια μεγαλύτερο. Οι πληθυσμοί των Κυκλάδων και της Πελοποννήσου έχουν αρκετά μικρότερο μέγεθος. Σώμα εύρωστο...
Μέγιστο μήκος μαζί με την ουρά έως 120 cm, συνήθως όμως μικρότερο των 100 cm και εξαιρετικά σπάνια μεγαλύτερο των 120. Σώμα εύρωστο και κοντόχοντρο, κεφάλι φαρδύ με «μάγουλα» που προεξέχουν και...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 80 cm, σπάνια περισσότερο (μέγιστο καταγεγραμμένο μήκος 105 cm). Κοντόχοντρο, εύρωστο, στιβαρό σώμα με πολύ πλατύ κεφάλι και κοντή ουρά που στενεύει...
Μέγιστο καταγεγραμμένο μήκος 40 cm, πολύ σπάνια όμως μεγαλύτερο από 30 cm. Λεπτό, κυλινδρικό φίδι χρώματος ροζ, ενίοτε με τόνους του μωβ, που μοιάζει αρκετά με γαιοσκώληκα λόγω προσαρμογής...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά συνήθως έως 150 cm, πολύ σπάνια περισσότερο. Κοντόχοντρο σχετικά σώμα με μακριά και λεπτή ουρά και κεφάλι χαρακτηριστικά στενό. Μεγάλα μάτια...
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 130 cm, συνήθως όμως μικρότερο των 90 cm. Τα θηλυκά γίνονται μεγαλύτερα από τα αρσενικά, με πιο ογκώδες σώμα αλλά και κεφάλι. Το κεφάλι είναι σχετικά...
Μέγιστο συνολικό μήκος μαζί με την ουρά, συνήθως έως 120 cm, όμως σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να τα ξεπεράσει και να φτάσει έως και κοντά στα 2 m. Τα θηλυκά ξεχωρίζουν από τα αρσενικά...
Μέγιστο συνολικό μήκος μαζί με την ουρά έως 120 cm, συνήθως όμως αρκετά μικρότερο. Μακρόστενο σώμα, ουρά και κεφάλι. Στον τυπικό χρωματισμό, κατά μήκος της ράχης σχηματίζονται είτε (συνήθως...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!