
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Νανόφιδο
Συνώνυμα
Triturus vulgaris schmidtleri
Tαξινόμηση
Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Οφίδια > Οικογένεια: Colubridae > Γένος: Eirenis
Υποείδη στην Ελλάδα: Eirenis modestus semimaculatus (Böttger, 1876).
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Λέσβος, Χίος, Οινούσσες, Σάμος, Σαμιοπούλα, Φούρνοι, Αλατονήσι Φούρνων, Λέρος, Αρχάγγελος Λέρου, Κάλυμνος, Νερά Καλύμνου, Ψέριμος, Σύμη, Σεσκλί, Καστελλόριζο.
Περιγραφή
Τελικό συνολικό μήκος μαζί με την ουρά 60 cm, συνήθως λιγότερο. Στενό κεφάλι και μακριά λεπτή ουρά. Μεγάλες φολίδες-πλάκες στο κεφάλι. Τα ανήλικα άτομα έχουν τυπικά μονόχρωμο σώμα που μπορεί να είναι μπεζ, γκρι, καφέ της άμμου, κίτρινο ή ακόμα και πορτοκαλί. Στη βάση του κεφαλιού σχηματίζεται μαύρο φαρδύ κολάρο με φωτεινό κίτρινο ή υπόλευκο περίγραμμα. Ακολουθεί φωτεινή κίτρινη γραμμή σχήματος U που ξεκινάει από το πίσω μέρος των ματιών και περνάει πάνω από το πίσω μέρος του κεφαλιού, περιμετρικά των βρεγματικών φολίδων (ενίοτε το U διακόπτεται στο κέντρο του). Η βρεγματική και μετωπική περιοχή είναι μαύρες, ενώ μια κίτρινη λωρίδα συνήθως σχήματος Μ (λόγω του σχήματος των φολίδων) ενώνει το πάνω μέρος των ματιών περνώντας από τη μετωπική περιοχή (ενίοτε απλά δύο βούλες-κηλίδες). Τα ενήλικα έχουν πιο άτονο χρώμα και τα σχέδια του κεφαλιού φθίνουν και χάνονται όσο το φίδι μεγαλώνει σε ηλικία, αποκτώντας τυπικά ένα ενιαίο χρώμα συνολικά, συνήθως γκρι ή καφέ της άμμου. Σε κάποιους πληθυσμούς, τόσο τα ανήλικα, όσο και τα ενήλικα άτομα, μπορεί να φέρουν μικρά ή μεγάλα στίγματα στο μπροστά μισό του σώματος. Η άκρη της ουράς είναι τυπικά πορτοκαλί. Σπανιότερα, σε κάποιους πληθυσμούς, εμφανίζονται κατάμαυρα (μελανιστικά) άτομα, ή μολυβί με μαύρο περίγραμμα στις φολίδες (Kalaentzis et al. 2018). Η κοιλιά είναι τυπικά μπεζ-υπόλευκη χωρίς στίγματα. Οι φολίδες στο μέσο το σώματος σχηματίζουν 17 σειρές. Τα μάτια είναι συνήθως μαύρα και σπανιότερα εμφανίζεται στην ίριδα πορτοκαλί περίγραμμα γύρω από την κόρη. Όπως στα περισσότερα φίδια, τα αρσενικά διακρίνονται από τα θηλυκά από την πιο μακριά και χοντρή ουρά.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Σχεδόν παντού στα νησιά που απαντά. Φαίνεται να προτιμά ξηρά ενδιαιτήματα με χαμηλή βλάστηση και άφθονες πέτρες, αλλά συναντάται συχνά και σε ελαιώνες, καλλιέργειες, κήπους και δάση με ανοίγματα.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Ακολουθεί κυρίως κρυπτικό τρόπο ζωής κινούμενο κάτω από κάλυψη, ενώ σπάνια κινείται φανερά στην επιφάνεια. Δραστηριοποιείται κυρίως πολύ νωρίς το πρωί, πολύ αργά το απόγευμα και στο λυκόφως. Επιλέγει σκιερά σημεία όταν δραστηριοποιείται την ημέρα. Αποφεύγει τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες και την έκθεση στον ήλιο και θερμαίνεται έμμεσα κάτω από αντικείμενα που εκτίθενται στον ήλιο. Κυνηγά τη λεία του (βλ. Διατροφή) συνήθως μέσα στη βλάστηση, μέσα σε ρωγμές και κάτω από πέτρες και αντικείμενα. Δραστήριο κυρίως μεταξύ Μαρτίου και Οκτωβρίου, αλλά μπορεί και περισσότερο στα νότια νησιά, όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 3-8 αυγά στα μέσα του καλοκαιριού. Τα αυγά εκκολάπτονται τον Σεπτέμβριο και τα μικρά δεν ξεπερνούν τα 12 cm συνολικά. Αργοκίνητο, πολύ ήρεμο και πράο φίδι που πολύ σπάνια θα δαγκώσει αν πιαστεί. Ενηλικιώνεται μετά το 2ο έτος της ηλικίας του και μπορεί να ζήσει έως 12 έτη.
Διατροφή
Τρέφεται κυρίως με ασπόνδυλα αλλά ενίοτε και με σαύρες.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Μη δηλητηριώδες φίδι και εντελώς ακίνδυνο για τον άνθρωπο.
Όπως (πιθανότατα) όλα τα φίδια της Υπεροικογένειας Colubroidea, πιθανόν να διαθέτει αδένες που εκκρίνουν τοξίνες στο σάλιο (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) (Fry et al. 2003) και που επιδρούν στη λεία του κατά την αρπαγή και κατάποσή της. Το δάγκωμά του όμως είναι ανεπαίσθητο, εντελώς ακίνδυνο για τον άνθρωπο και δεν προκαλεί καμία απολύτως βλάβη.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών θηρευτών (π.χ. κυνηγετικοί φασιανοί και παγώνια), και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Ως πιθανή απειλή μπορεί να θεωρηθεί και η εισαγωγή του ξενικού μύκητα που προσβάλει τα φίδια και έχει εντοπιστεί σε χώρες της Ευρώπης (Origgi et al. 2022), όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2009) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα III)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Kalaentzis, K., Strachinis, I., Katsiyiannis, P., Oefinger, P. & Kazilas, C. (2018): New records and an updated list of the herpetofauna of Kastellorizo and the adjacent islet Psomi (Dodecanese, Greece). Herpetology Notes 11: 1009-1019.
2. Fry, B.G., Wüster, W., Ryan Ramjan, S.F., Jackson, T., Martelli, P. and Kini, R.M. (2003). Analysis of Colubroidea snake venoms by liquid chromatography with mass spectrometry: evolutionary and toxinological implications. Rapid Communications in Mass Spectrometry 17: 2047-2062.
3. Origgi, F.C., Pisano, S.R.R., Glaizot, O., Hertwig, S.T., Schmitz, A. & Ursenbacher, S. (2022). Ophiodimyces ophiodiicola, Etiologic Agent of Snake Fungal Disease, in Europe since Late 1950s. Emerging infectious diseases 28(10): 2064–2068.
4. Lymberakis, P., Tok, V., Ugurtas, I.H., Sevinç, M., Crochet, P.-A., Nilson, G., Anderson, S. & Andrén, C. (2009). Eirenis modestus. The IUCN Red List of Threatened Species 2009: e.T157292A5072508.
5. Dimaki, M. (2023). Eirenis modestus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο