Μαύρο Φίδι της Γυάρου

Hierophis viridiflavus (Lacépède, 1789)

Άλλες Ονομασίες

Συνώνυμα

Coluber viridiflavus, Coluber gyarosensis, Hierophis gyarosensis

Ταξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Οφίδια > Οικογένεια: Colubridae > Γένος: Hierophis

Υποείδη στην Ελλάδα: Hierophis viridiflavus carbonarius (Bonaparte 1833).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Μόνο στο νησί της Γυάρου.

 

Γενικές Πληροφορίες

Παλιότερα πολλοί ερευνητές αντιμετώπιζαν τον πληθυσμό της Γυάρου σαν ξεχωριστό, ενδημικό είδος (Coluber gyarosensis) ενώ ακόμα παλιότερα ως υποείδος της Δεντρογαλιάς (Coluber gemonensis gyarosensis Mertens, 1968). Αργότερα, μελέτες έδειξαν πως πρόκειται για εισαχθέν Hierophis viridiflavus και υπολογίζεται πως έχει εισαχθεί από τα βόρεια της Αδριατικής κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο (Utiger & Schätti 2004).

 

Περιγραφή

Στις περιοχές που εξαπλώνεται φυσικά μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 150 cm, ο πληθυσμός όμως της Γυάρου δεν φαίνεται να ξεπερνά σε μέγιστο ολικό μήκος τα 90 cm, μαζί με την ουρά. Τα ανήλικα άτομα είναι σχεδόν όμοια με αυτά της Δενδρογαλιάς (Hierophis gemonensis), χρώματος μπεζ-γκρι με διάσπαρτα στίγματα. Όσο ενηλικιώνονται αποκτούν κατάμαυρο ενιαίο χρώμα, ενώ τα θηλυκά φαίνεται να μπορούν να είναι και πιο ανοιχτόχρωμα, έχοντας ένα μολυβί χρώμα, διατηρώντας αμυδρά κάποια χαρακτηριστικά των ανήλικων, όπως υπόλευκη κοιλιά και κάτω γνάθο και λευκά στίγματα στις αιχμές των ραχιαίων φολίδων, θυμίζοντας αρκετά την Δενδρογαλιά. Δεν μπορεί να συγχυστεί με τη Δενδρογαλιά όμως καθώς το Μαύρο Φίδι της Γυάρου είναι το μοναδικό φίδι που καταγράφεται στη Γυάρο.

Οι φολίδες είναι λείες και γυαλιστερές και διατάσσονται σε 19 σειρές στο μέσο του σώματος. Μεγάλες φολίδες-πλάκες στο κεφάλι. Όπως στα περισσότερα φίδια, τα αρσενικά διακρίνονται από τα θηλυκά και από την πιο μακριά και χοντρή ουρά.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Σε ολόκληρο το νησί της Γυάρου που αποτελείται από φρύγανα, πετρώδεις πλαγιές, παλιές καλλιέργειες και ερείπια.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβιο φίδι, πολύ νευρικό και ταχύτατο. Κυνηγά τη λεία του ενεργητικά, κυρίως σαύρες που απαντούν στο νησί. Περιορίζει τη δραστηριότητά του στις υψηλές θερμοκρασίες και φαίνεται να είναι πιο δραστήριο σε συνθήκες σχετικής δροσιάς και συννεφιάς, ειδικά τους ζεστούς μήνες του χρόνου. Πιθανότατα δραστηριοποιείται ολόκληρο τον χρόνο όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Θα διαφύγει ταχύτατα αν νιώσει ότι απειλείται, ενώ θα δαγκώσει δυνατά αν αρπαχτεί. Ελάχιστα είναι γνωστά για την οικολογία του πληθυσμού της Γυάρου καθώς, λόγω του δυσπρόσιτου της περιοχής, δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Φαίνεται να είναι διαφοροποιημένος από τους πληθυσμούς των περιοχών προέλευσης, πιθανότατα λόγω μακράς προσαρμογής στο νησί της Γυάρου. Παρόλα αυτά αναμένεται τα οικολογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά να μοιάζουν με αυτά του μητρικού πληθυσμού: το είδος αναπαράγεται την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 5-15 αυγά μέσα στο καλοκαίρι. Τα αρσενικά κρατούν επικράτειες τις οποίες διεκδικούν σθεναρά την άνοιξη, επιδιδόμενα σε μεταξύ τους μάχες. Οι μάχες είναι πολύ χαρακτηριστικές, με τα αρσενικά να τυλίγουν συνεχώς τα σώματά τους και αλληλο-σπρώχνονται με ανασηκωμένα τα κεφάλια. Ωριμάζει μετά το 4ο έτος της ηλικίας του και μπορεί να ξεπεράσει τα 15 χρόνια ζωής.

 

Διατροφή

Στη Γυάρο τρέφεται κυρίως με σαύρες, ενδεχομένως και με μικρά πτηνά και με μικρότερα φίδια του είδους του (δεν έχουν καταγραφεί άλλα είδη φιδιού στο νησί). Στην πρώιμη ανήλικη φάση μπορεί να τραφεί με μεγάλα ασπόνδυλα.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Μη δηλητηριώδες φίδι και ακίνδυνο για τον άνθρωπο.

Όπως (πιθανότατα) όλα τα φίδια της Υπεροικογένειας Colubroidea, διαθέτει αδένες που εκκρίνουν τοξίνες στο σάλιο (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) (Fry et al. 2003) και που επιδρούν στη λεία του κατά την αρπαγή και κατάποσή της. Το επίμονο δάγκωμα ενός μεγάλου ζώου μπορεί πολύ σπάνια να προκαλέσει τοπικό πρήξιμο σε ευαίσθητα άτομα (Avella et al. 2024), δεν αποτελεί όμως κίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή με την αυτή καθαυτή δράση του. Τέτοιου είδους (επίμονα) δαγκώματα προκαλούνται κατά την αρπαγή του ζώου και έτσι αφορούν κυρίως ερπετολόγους που θέλουν να συλλάβουν το φίδι και όχι ατυχήματα.

 

Απειλές / Πιέσεις

Προς στιγμήν οι πιέσεις που εντοπίζονται είναι η εισαγωγή γουρουνιών στο νησί. Απειλές θα μπορούσαν να είναι οποιεσδήποτε μεγάλες ανθρώπινες παρεμβάσεις, λόγω της περιορισμένης έκτασης του νησιού και του μικρού σε αριθμό πληθυσμού του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) αλλά ως Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Utiger, U. and Schätti, B. (2004). Morphology and phylogenetic relationships of the Cyprusracer, Hierophis cypriensis, and the systematic status of Coluber gemonensis gyarosensis Mertens (Reptilia: Squamata: Colubrinae). Revue Suisse de Zoologie 111: 225-238.

2. Fry, B.G., Wüster, W., Ryan Ramjan, S.F., Jackson, T., Martelli, P. and Kini, R.M. (2003). Analysis of Colubroidea snake venoms by liquid chromatography with mass spectrometry: evolutionary and toxinological implications. Rapid Communications in Mass Spectrometry 17: 2047-2062.

3. Avella, I., Savini, F., & Di Nicola, M. (2024). First report of a prolonged bite by a Western Whip Snake, Hierophis viridiflavus carbonarius (Bonaparte 1833) (Serpentes, Colubridae), resulting in pronounced local oedema. Reptiles & Amphibians 31(1): e21448.

4. Bowles, P. (2024). Hierophis viridiflavus. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T61449A137844938. 

5. Stratakis, E. (2023). Hierophis viridiflavus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά συνήθως έως 100 cm, σπανίως μεγαλύτερο, έως 130 cm. Βασικό χρώμα γκρίζο ή καφέ. Στο μισό μπροστινό τμήμα του σώματος κάθε ραχιαία φολίδα φέρει κατά μήκος...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!