
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Σκούτζικας, Σκουτζίκι, Κασιδιάρης, Κορκόφιλας, Κουρκούδιαλος, Κουρκούταβλος, Κουρκουτάς, Κροκάς
Συνώνυμα
Stellagama stellio, Agama stellio
Tαξινόμηση
Ομοταξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Agamidae > Γένος: Laudakia
Υποείδη στην Ελλάδα: Στην Ελλάδα απαντούν τα υποείδη:
Laudakia stellio stellio (Linnaeus, 1758): Κέρκυρα, Μύκονος, Δήλος.
Laudakia stellio daani (Beutler & Frör, 1980): Υπόλοιποι πληθυσμοί.
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Από νότια του νομού Κιλκίς μέχρι και μέρος της Χαλκιδικής, Κέρκυρα, Τήνος, Μύκονος, Δήλος, Ρήνεια, Μικρός Ρευματιάρης, Νάξος, Πάρος, Αντίπαρος, Δεσποτικό, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Σαμιοπούλα, Ικαρία, Φούρνοι, Θύμαινα, Πάτμος, Αγαθονήσι, Λέρος, Κάλυμνος, Τέλενδος, Ψέριμος, Κως, Νίσυρος, Τήλος, Χάλκη, Σύμη, Σεσκλί, Αλιμιά, Ρόδος, Καστελόριζο. Νέος πληθυσμός εισήχθη πρόσφατα στην Κρήτη και την Κάρπαθο (Spaneli & Lymberakis 2024, Kapsalas et al. 2020). Οι πληθυσμοί των Κυκλάδων, της Κέρκυρας και γύρω από τη Θεσσαλονίκη, είναι αποτέλεσμα εισαγωγής κατά τα ιστορικά χρόνια (Karameta et al. 2022).
Περιγραφή
Ολικό μήκος έως και 30 cm (σπανίως περισσότερο) μαζί με την ουρά, η οποία είναι σε μήκος περίπου όση και το σώμα. Δέρμα σκληρό που καλύπτεται από αγκαθωτές φολίδες. Το σώμα είναι πλατύ και στιβαρό, το κεφάλι μεγάλο, πλατύ και με κοντό ρύγχος. Έχει μεγάλη ποικιλία σε χρώματα. Το βασικό χρώμα μπορεί να είναι γκρι, μπεζ, σκούρο καφέ ή μαύρο, συνήθως με 4-6 σνοιχτόχρωμες κηλίδες κατά μήκος της ράχης κεντρικά και εναλλασσόμενους δακτυλίους στην ουρά, ενώ μπορεί να φέρει λεπτομέρειες με έντονα χρώματα όπως κίτρινο, πορτοκαλί και μπλε, ανάλογα και το υποείδος, σε κεφάλι, άκρα και ράχη, ιδίως τα αρσενικά στην περίοδο αναπαραγωγής.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Προτιμά ζεστά και ξηρά, βραχώδη ενδιαιτήματα, ακόμα και ανθρώπινα περιβάλλοντα με κατασκευές από μπετό ή πέτρα.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Ημερόβια, ντροπαλή σαύρα που συχνά θερμορυθμίζει/λιάζεται επάνω σε βράχους, ακόμα και ομαδικά. Κρύβεται σε σχισμές βράχων ή πετρότοιχων αν τρομάξει και σκαρφαλώνει επιδέξια σε βράχους και δέντρα. Τα αρσενικά ανταγωνίζονται μεταξύ τους και κρατούν επικράτειες με αρκετά θηλυκά και τα μικρά τους. Συχνά παρατηρούνται να στέκονται στην κορυφή περίοπτων θέσεων, όπως μεγάλοι βράχοι και κορμοί, από όπου επιβλέπουν την περιοχή για ανταγωνιστές και θηρευτές. Τινάζουν το κεφάλι τους πάνω-κάτω (head bobbing) για να επικοινωνήσουν, συνήθως για να δηλώσουν την κυριαρχία της περιοχής. Ζευγαρώνει τέλη άνοιξης και αρχές καλοκαιριού και τα θηλυκά γεννούν 4-10 αυγά τα οποία εκκολάπτονται απο 2 έως 4 μήνες μετά. Δραστηριοποιείται σχεδόν όλη την περίοδο από άνοιξη μέχρι και φθινόπωρο, ενώ τον χειμώνα δραστηριοποιείται μόνο τις ζεστές ηλιόλουστες μέρες.
Διατροφή
Τρέφεται κυρίως με ασπόνδυλα κάθε είδους (έντομα, αράχνες, σκουλήκια, κτλ.), αλλά θα τραφεί και με μικρότερες σαύρες, ενίοτε και με φυτική τροφή.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης.
Μύθοι για το είδος
Σε ορισμένες περιοχές πιστεύεται λανθασμένα πως είναι δηλητηριώδες και επικίνδυνο. Πρόκειται φυσικά για εντελώς ακίνδυνο και δειλό ερπετό.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές και οι αδέσποτες γάτες, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ.67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Kapsalas, G., Probonas, N., Dimalexis, A., & Pafilis, P. (2020). First record of Stellagama stellio (Squamata: Agamidae) from Karpa-thos island, Greece. Russian Journal of Herpetology, 27 (5), 299-302.
2. Karameta, E., Lymberakis, P., Grillitsch, H., et al. (2022). The story of a rock-star: multilocus phylogeny 833 and species delimitation in the starred or roughtail rock agama, Laudakia stellio (Reptilia: Agamidae). Zoological Journal of the Linnean Society 195, 195-219.
3. Spaneli, V., & Lymberakis, P. (2014). First record of Stellagama stellio (Linnaeus, 1758) from Crete, Greece. Herpetology Notes, 7, 367-369.
4. Spaneli, V. (2024). Laudakia stellio. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T213773477A252401941.
5. Spaneli, V. (2023). Laudakia stellio. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο