
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Σαλαμάνδρα του Καστελλόριζου
Συνώνυμα
Mertensiella luschani
Tαξινόμηση
Ομοταξία: Αμφίβια > Τάξη: Ουρόδηλα > Οικογένεια: Salamandridae > Γένος: Lyciasalamandra
Υποείδη στην Ελλάδα: Lyciasalamandra luschani basoglui (Baran & Atatür, 1980).
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Μόνο στο Καστελλόριζο.
Περιγραφή
Μέγιστο ολικό μήκος έως 14 cm. Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά στο τελικό τους μέγεθος. Ραχιαίο χρώμα και χρώμα ουράς τυπικά έντονο πορτοκαλί. Κάτω μέρος πλευρών και κοιλιά γκρίζου-υπόλευκου χρώματος. Φέρει προεξέχοντες παρωτιδικούς αδένες (στη βάση του κεφαλιού, πίσω από τα μάτια). Εμφανίζει φυλετικό διμορφισμό: τα αρσενικά φέρουν μια απόφυση στη βάση της ουράς ραχιαία, ύψους έως 5 mm, ενώ κατά την περίοδο της αναπαραγωγής αναπτύσσουν σκληρά μικρά φύματα σε όλη τη ράχη, συζευκτικούς τύλους στα μπροστινά άκρα και πρησμένη κλοάκη.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Φρυγανικές εκτάσεις, άλση, μακκί, καλλιέργειες και οικισμοί.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Δραστηριοποιείται κυρίως τη νύχτα τους χειμερινούς μήνες, συνήθως από Νοέμβριο έως Μάιο, αποφεύγοντας την ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες της ημέρας και των θερινών μηνών. Ζευγαρώνει καθόλη αυτή τη διάρκεια. Παρατηρείται σπάνια κατά τη διάρκεια της ημέρας, σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, συννεφιάς και βροχής. Το ζευγάρωμα γίνεται με εναγκαλισμό: το αρσενικό ακινητοποιεί το θηλυκό επάνω στη ράχη του, κρατώντας τα μπροστινά πόδια του θηλυκού με τα δικά του και πιέζει την απόφυση στη βάση της ουράς του στην κλοάκη του θηλυκού. Το αρσενικό αφήνει από την κλοάκη του στο έδαφος έναν σπερματοφόρο σάκο που περιέχει σπερματοζωάρια, τον οποίο προσλαμβάνει το θηλυκό από την κλοάκη και γονιμοποιεί τα ωάρια εσωτερικά. Τα θηλυκά γεννούν έως δύο ολοκληρωμένα μικρά μετά από 5-8 μήνες κυοφορίας (δεν υπάρχει προνυμφικό στάδιο μέσα σε νερό). Η Νυφίτσα ωριμάζει σεξουαλικά στο 3ο έτος ηλικίας της ενώ μπορεί να ζήσει συνολικά έως και 10 έτη. Αν απειληθεί ανυψώνει το μπροστινό μέρος του σώματος τεντώνοντας τα μπροστινά άκρα και εκκρίνει τοξίνες από παρωτιδικούς και ραχιαίους αδένες προς αποτροπή των θηρευτών.
Διατροφή
Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Εκκρίνει νευροτοξίνες (Σαμανταρίνη & Τετροδοτοξίνη) από τους παρωτιδικούς και ραχιαίους αδένες όταν απειληθεί (Eleftherakos et al. 2024). Δεν αποτελεί κίνδυνο σε επαφή με το ανθρώπινο δέρμα, όμως μπορεί να προκαλέσει έντονο ερεθισμό σε επαφή με τα μάτια ή με λύσεις του δέρματος και ενδεχομένως σοβαρά συμπτώματα δηλητηρίασης/τοξίκωσης στον υποψήφιο θηρευτή που θα προσπαθήσει να την καταπιεί.
Απειλές / Πιέσεις
Υποβάθμιση και καταστροφή των βιοτόπων του είδους, οικιστική και τουριστική ανάπτυξη, κλιματική αλλαγή, λαθροσυλλογή και θνησιμότητα από δρόμους και αδέσποτες γάτες είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Σοβαρή πιθανή απειλή συνιστά η εισαγωγή του ξενικού χυτριοδομύκητα που προσβάλει τις σαλαμάνδρες (Batrachochytrium salamandrivorans), που έχει εισαχθεί στην Ευρώπη μέσω της διακίνησης πετ και αφανίζει ολόκληρους πληθυσμούς, δεν έχει όμως εντοπιστεί στην Ελλάδα έως σήμερα (Strachinis et al. 2022).
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Κινδυνεύον (EN) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2023) και Τρωτό (VU) στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Η Νυφίτσα προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παραρτήματα II και IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ.67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Eleftherakos,K., Polymeni,R.M., Mikropoulou, E.V., Vougogiannopoulou, K., Georgiadis, C., et al. (2024). A skin secretion metabolome analysis of the Greek Dodecanese Lycian salamanders: Preliminary evidence of dietary alkaloid sequestration in urodeles. PLOS ONE 19(8): e0300278.
2. Strachinis I., Marschang R.E., Lymberakis P., Karagianni K.M. & Azmanis P. (2022). Infectious disease threats to amphibians in Greece: new localities positive for Batrachochytrium dendrobatidis. Diseases of Aquatic Organisms 152: 127-138.
3. IUCN SSC Amphibian Specialist Group. (2023). Lyciasalamandra luschani. The IUCN Red List of Threatened Species 2023: e.T41241A89698259.
4. Toli E.A. (2023). Lyciasalamandra luschani. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο