Οφιόμορος

Ophiomorus punctatissimus (Bibron & Bory de Saint-Vincent, 1833)

Άλλες Ονομασίες

Συνώνυμα

Triturus vulgaris schmidtleri

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Scincidae > Γένος: Ophiomorus

Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Σχετικά πρόσφατα μοριακές μελέτες έδειξαν ότι οι πληθυσμοί του Καστελλόριζου και της Λυκίας ανήκουν σε διαφορετικό είδος (βλ. Ophiomorus kardesi) (Kornilios et al. 2018).

Υποείδη στην Ελλάδα: Μονοτυπικό (χωρίς υποείδη).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Πελοπόννησος, Κύθηρα, νησίδα Δοκός, Ελαφόνησος. Πρόσφατα εντοπίστηκε σε περιοχή του ηπειρωτικού τμήματος του νομού Εύβοιας (Stefanopoulos & Stamatios Kalogiannis 2025). Αναφορές από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα είναι αμφίβολες και χρειάζονται επιβεβαίωση. Ενδημικό της Ελλάδας σε κάθε περίπτωση.

 

Περιγραφή

Μοιάζει με φίδι αλλά ουσιαστικά πρόκειται για άποδο σκίγκο (σαύρα). Μέγιστο ολικό μήκος έως και 18 cm μαζί με την ουρά, η οποία είναι λίγο μεγαλύτερη από το σώμα. Σώμα στρογγυλεμένο χωρίς άκρα, κεφάλι στενό και ουρά που δεν ξεχωρίζει από το σώμα. Φέρει δυσδιάκριτα ακουστικά ανοίγματα (πόρους) και βλέφαρα. Το βασικό χρώμα είναι το γκρι, καφετί ή μπρούτζινο με σειρές μικρών μαύρων στιγμάτων κατά μήκος όλου του σώματος, τα οποία ενώνονται και γίνονται πιο έντονα προς την ουρά, σχηματίζοντας λεπτές μαύρες παράλληλες ρίγες. Οι πλευρές είναι σκουρότερες από τη ράχη, κάτι που είναι πολύ πιο έντονο στα ανήλικα άτομα.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Συναντάται κυρίως σε βιότοπους με ποώδη χαμηλή βλάστηση, πέτρες και μαλακό έδαφος στο οποίο μπορεί να θάβεται. Συναντάται επίσης σε ελαιώνες και δάση με ανοίγματα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Από το ύψος της θάλασσας έως τα 900 μέτρα υψόμετρο.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Είδος με πολύ κρυπτική συμπεριφορά. Συνήθως κρύβεται και κινείται κάτω από πέτρες και άλλα αντικείμενα, μέσα σε μικρά λαγούμια, σχισμές του εδάφους, ρίζες φυτών και κάτω από φυλλοστρωμνή. Αποφεύγει την απευθείας έκθεση στον ήλιο για θερμορύθμιση και συνήθως ζεσταίνεται εμμέσως κάτω από εκτεθειμένες στον ήλιο πέτρες. Παραμένει δραστήριο σχεδόν ολόκληρο το χρόνο, ειδικά στα χαμηλά υψόμετρα, όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Αποφεύγει τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού κατεβαίνοντας σε βαθύτερα σημεία του εδάφους. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-4 αυγά μέσα στο καλοκαίρι (ωοτόκο είδος) σε μαλακό χώμα κάτω από πέτρες. Όπως οι περισσότερες σαύρες, έχει τη ικανότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (όπως έντομα και αραχνίδια) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)

γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Kornilios, P., Kumlutaş, Y., Lymberakis, P., Ilgaz, Ç. (2018). Cryptic diversity and molecular systematics of the Aegean Ophiomorus skinks (Reptilia: Squamata), with the description of a new species. Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research 56: 364–381.

2. Stefanopoulos, P. and Kalogiannis, S. (2025). A new record of the Greek Limbless Skink, Ophiomorus punctatissimus (Bibron & Bory de St. Vincent, 1833), in central Greece. Herpetology Notes 18: 31–34.

3. Bowles, P. (2024). Ophiomorus punctatissimus. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T182564317A137854561. 

4. Bowles, P. (2023). Ophiomorus punctatissimus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Μοιάζει με φίδι αλλά ουσιαστικά πρόκειται για άποδο σκίγκο (σαύρα). Μέγιστο ολικό μήκος έως και 18cm μαζί με την ουρά, η οποία είναι λίγο μεγαλύτερη από το σώμα. Σώμα στρογγυλεμένο χωρίς άκρα...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!