
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα & πόσο επικίνδυνα είναι;
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Άλλες Ονομασίες
Πηλοβατίδα
Συνώνυμα
Pelobates syriacus balcanicus
Tαξινόμηση
Ομοταξία: Αμφίβια > Τάξη: Άνουρα > Οικογένεια: Pelobatidae > Γένος: Pelobates
Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Πρόσφατα αναβαθμίστηκε σε είδος από το πρώην υποείδος P. syriacus balcanicus (Dufresnes et al. 2019).
Υποείδη στην Ελλάδα:
Pelobates balcanicus balcanicus Karaman, 1928 (ηπειρωτική Ελλάδα).
Pelobates balcanicus chloeae Dufresnes, Strachinis, Tzoras, Litvinchuk, & Denoel, 2019 (Πελοπόννησος).
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Ηπειρωτικά της χώρας (από τον Έβρο μέχρι και την Πελοπόννησο με κατακερματισμένη κατανομή), Εύβοια.
Περιγραφή
Μέγιστο μήκος σώματος έως και 10 cm, συνήθως έως 8. Βασικό χρώμα ράχης υπόλευκο, λαδί ή μολυβί, με διάσπαρτες ακανόνιστες πράσινες (σπανιότερα καφέ) κηλίδες. Συνήθως φέρει διάσπαρτα πορτοκαλί ή κόκκινα στίγματα σε όλη τη ράχη, τα άκρα και το κεφάλι. Χρώμα κοιλιάς λευκό-υπόλευκο. Το σώμα ειναι πλαδαρό και το δέρμα χαλαρό, τα μάτια είναι μεγάλα και προεξέχοντα με κατακόρυφη κόρη σε συνθήκες υψηλού φωτισμού. Στα πίσω άκρα φέρει μια σκληρή προεξέχουσα δομή σε σχήμα φτυαριού που τη χρησιμοποιεί για να σκάβει και να θάβεται σε μαλακό χώμα και άμμο. Φυλετικός διμορφισμός: Στα αρσενικά η εξωτερική πλευρά του βραχίωνα είναι εξογκωμένη/πρησμένη, έχουν πιο διογκωμένους πήχεις και μικρότερη αντίθεση μεταξύ του φόντου και των κηλίδων (τυπικά πιο σκούρο, πρασινωπό φόντο).
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Στενόοικο είδος. Χρειάζεται ανοιχτά ενδιαιτήματα με υγρασία και μαλακό υπόστρωμα/έδαφος, όπως καλλιεργήσιμες εκτάσεις, λιβάδια και παράκτιες περιοχές με αμμοθίνες, παρουσία εποχιακών ή μόνιμων λιμνίων, καναλιών, τελμάτων και πλημμυρισμένων εκτάσεων. Από το επίπεδο της θάλασσας έως και τα 850 m υψόμετρο.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Νυκτόβιος φρύνος που εξαιρετικά σπάνια δραστηριοποιείται την ημέρα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και τον αντίξοων συνθηκών παραμένει θαμμένος βαθιά μέσα σε μαλακό υπόστρωμα. Μπαίνει στο νερό μόνο για να αναπαραχθεί. Η αναπαραγωγική περίοδος ξεκινά συνήθως τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου, μπορεί όμως να ξεκινήσει και νωρίτερα, ανάλογα των κλιματικών συνθηκών. Τα αρσενικά κοάζουν μέσα στο νερό με αποτέλεσμα να μην γίνεται ο κοασμός εύκολα αντιληπτός, ακόμα και από κοντινή απόσταση. Τα αρσενικά γονιμοποιούν τα αυγά των θηλυκών τα οποία μπορούν να φτάσουν έως και τα 4000 κολλημένα σε μια βλεννώδη «χορδή» έως και ενός μέτρου μήκους. Οι γυρίνοι του είδους είναι πολύ χαρακτηριστικοί, οι μεγαλύτεροι από όλα τα αμφίβια της χώρας και μπορούν να ξεπεράσουν τα 12 cm.
Διατροφή
Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Δεν διαθέτει.
Απειλές / Πιέσεις
Υποβάθμιση και καταστροφή των βιοτόπων του είδους λόγω οικιστικής, τουριστικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης, ρύπανση ή/και αποξήρανση των επιφανειακών υδάτων που χρησιμοποιούνται ως θέσεις αναπαραγωγής, φωτορύπανση, εισαγωγή ξενικών ειδών (κυρίως ψαριών και νεροχελώνων), κλιματική αλλαγή, δρόμοι και αδέσποτες γάτες και σκύλοι, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Έχει εξαφανιστεί από τις περισσότερες γνωστές ιστορικά θέσεις (βλ. Sofianidou 1997) από το ύψος της Λάρισας και νοτιότερα με ελάχιστους υπολειμματικούς πληθυσμούς να παραμένουν.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και ως Κινδυνεύον (EN) στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ.67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Dufresnes, C., Strachinis, I., Tzoras, E., Livtinchuk, S.N. & Denoël, M. (2019): Call a spade a spade: taxonomy and distribution of Pelobates, with description of a new Balkan endemic. ZooKeys 859: 131–158.
2. Sofianidou, T. S. (1997): Pelobates syriacus BOETTGER, 1889. [In:] J.-P. GASC et al. (eds) – Atlas of Amphibians and Reptiles in Europe. Paris: Societas Europae Herpetologica, Museum National d’Histoire Naturelle. Pp. 112-113.
3. Dufresnes, C., Cogălniceanu, D., Stănescu, F. & Strachinis, I. (2024). Pelobates balcanicus. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T172312067A228186498.
4. Strachinis, I., Sagonas, K. (2023). Pelobates balcanicus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο; Συχνά τίθεται το ερώτημα του πόσο ωφέλιμο για εμάς μπορεί να είναι ένα