Άλλες Ονομασίες
Νεροβάτραχος, Μπάκακας, Μπακακάς, Λιμνοβάτραχος, Πρασινοβάτραχος, Βαθρακός, Βάθρακας
Συνώνυμα
Rana ridibunda, Pelophylax bedriagae, Pelophylax cerigensis, Pelophylax kurtmuelleri, Rana kurtmuelleri, Rana balcanica
Tαξινόμηση Λιμνοβάτραχος, Pelophylax ridibundus
Ομοταξία: Αμφίβια > Τάξη: Άνουρα > Οικογένεια: Ranidae > Γένος: Pelophylax
Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Πρόσφατες φυλογενετικές εργασίες (π.χ. Dufresnes et al. 2024) έδειξαν ότι τα πρώην είδη P. bedriagae, P. cerigensis και P. kurtmuelleri συνιστούν ουσιαστικά ρηχές εξελικτικές γραμμές εντός του είδους P. ridibundus (σε επίπεδο υποείδους), ενώ παρουσιάζουν και εκτεταμένη πρόσμιξη στις ζώνες επαφής. Επιπλέον, η ονομασία ridibundus πιθανότατα να καταστεί “μη διαθέσιμη” για το είδος καθώς ο τύπος περιγραφής του αφορά υβριδικό πληθυσμό, και η αμέσως επόμενη διαθέσιμη ονομασία είναι η P. fortis (βλ. Dufresnes & Mazepa 2020).
Υποείδη στην Ελλάδα:
Φερώνυμο υποείδος: ηπειρωτικά από τον ποταμό Νέστο και ανατολικά, και στα νησιά Σαμοθράκη, Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Ικαρία, Σάμο, Αστυπάλαια και Κω (πρώην P. bedriagae).
Pelophylax ridibundus cerigensis (Beerli, Hotz, Tunner, Heppich & Uzzell, 1994): Κάρπαθος, Ρόδος.
Pelophylax ridibundus kurtmuelleri (Gayda, 1940): υπόλοιπη κατανομή (βλ. χάρτη).
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Σχεδόν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια εκτός από την Κρήτη και αρκετά μικρά νησιά (βλ. χάρτη κατανομής).
Περιγραφή
Μέγιστο μήκος έως και 15 cm, σπάνια μεγαλύτερος (υποείδος P. r. kurtmuelleri συνήθως έως 10 cm). Παρουσιάζει μεγάλη χρωματική ποικιλομορφία. Ο ραχιαίος χρωματισμός μπορεί να κυμαίνεται από καφέ, γκρι, έως πράσινο, με ή χωρίς κηλίδες, παρουσία ή όχι φωτεινής γραμμής κατά μήκος της ράχης. Η πλευροραχιαία γραμμή είναι έντονη και η τυμπανική μεμβράνη διακριτή. Τα πόδια είναι μακριά (κνήμη μεγαλύτερη του μισού μήκους του σώματος). Η κοιλιακή πλευρά είναι υπόλευκη-λευκή. Ενίοτε έχει κίτρινο χρώμα στην βουβωνική περιοχή και τους μηρούς. Χαρακτηριστική κίτρινη-χρυσή μπάρα πάνω από την κόρη του ματιού.
Υποείδος Καρπάθου-Ρόδου (P. r. cerigensis): Μέγιστο μήκος έως και 7 cm, συνήθως μικρότερος. Ραχιαίο χρώμα γκρι, σταχτί, λαδί ή ανοιχτό καφέ, με ή χωρίς σκουρότερες κηλίδες σε σώμα και άκρα. Μάτια χρυσαφί χρώματος. Σχετικά άτονη πλευροραχιαία πτυχή αλλά καλά διακριτή τυμπανική μεμβράνη.
Φυλετικός διμορφισμός: Τα θηλυκά φτάνουν σε μεγαλύτερο μέγεθος από τα αρσενικά. Τα αρσενικά σχηματίζουν γκρίζους-μαύρους συζευκτικούς τύλους στα δάχτυλα την περίοδο της αναπαραγωγής, έχουν πιο ογκώδεις πήχεις και έχουν δύο γκρίζους φωνητικούς σάκους στις άκρες τους στόματος.
Φωτογραφίες είδους
(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Απαντά σχεδόν σε όλα τα ενδιαιτήματα παρουσία στάστιμου και ρέοντος νερού, από το ύψος της θάλασσας έως μεγάλα υψόμετρα. Στην Κάρπαθο απαντά σε ελάχιστα μόνο σημεία στα βόρεια του νησιού, σε εποχικές ρεματιές.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Δραστηριοποιείται τόσο την ημέρα, όσο και τη νύχτα. Συχνά παρατηρείται να λιάζεται δίπλα στους υδάτινους όγκους και να βουτά αμέσως μέσα στο νερό όταν πλησιαστεί και νιώσει απειλή. Βρίσκεται κοντά και μέσα στο νερό καθόλη τη διάρκεια του έτους. Μεταναστεύει μεταξύ υδάτινων όγκων μόνο τη νύχτα με υψηλή υγρασία. Η αναπαραγωγή λαμβάνει μέρος την άνοιξη μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού, ανάλογα το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο και τις ετήσιες κλιματικές συνθήκες. Τα αρσενικά κοάζουν πολύ δυνατά μέσα στο νερό καλώντας τα θηλυκά προς ζευγάρωμα. Αγκαλιάζουν τα θηλυκά και γονιμοποιούν τα αυγά τους καθώς αυτά εξέρχονται από την κλοάκη του θηλυκού μέσα στο νερό. Τα θηλυκά γεννούν αρκετές συστάδες που περιέχουν χιλιάδες αυγά κολλημένα σε σχήμα μπάλας. Συνολικά τα αυγά των θηλυκών μπορούν να φτάσουν τις 15.000. Οι γυρίνοι συνήθως μεταμορφώνονται τέλη της άνοιξης με αρχές του καλοκαιριού, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να διαχειμάσουν εντός νερού και να ολοκληρώσουν τη μεταμόρφωση την επόμενη χρονιά. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις που λόγω ορμονικών διαταραχών και αναπτυξιακών ανωμαλιών κάποιοι γυρίνοι δεν μεταμορφώνονται ποτέ και φτάνουν σε πολύ μεγάλο μέγεθος. Ο Ασιατικός βάτραχος πέφτει σε λήθαργο συχνά μέσα στη λάσπη του πυθμένα υδάτινων όγκων όταν οι συνθήκες είναι δυσμενείς, όπως σε χαμηλές θερμοκρασίες (χαμηλότερες των 7° C) και περιόδους έντονης ξηρασίας. Ενηλικιώνεται στα 2-3 χρόνια και μπορεί να φτάσει τα 12 χρόνια ζωής.
Διατροφή
Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, αλλά και μικρά σπονδυλωτά, ακόμα και μικρά του είδους του.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Δεν διαθέτει.
Απειλές / Πιέσεις
Υποβάθμιση και καταστροφή των βιοτόπων του είδους λόγω οικιστικής, τουριστικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης, ρύπανση ή/και αποξήρανση των επιφανειακών υδάτων που χρησιμοποιούνται ως θέσεις αναπαραγωγής, κλιματική αλλαγή, εισαγωγή ξενικών ειδών (κυρίως ψαριών και νεροχελώνων), δρόμοι και αδέσποτες γάτες και σκύλοι, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Στην Κάρπαθο οι κατάλληλοι βιότοποι είναι ελάχιστοι και ο πληθυσμός του νησιού απειλείται άμεσα με εξαφάνιση, κυρίως λόγω περιορισμένου βιότοπου και λειψυδρίας.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2023) και στο Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα III)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Dufresnes, C., Monod-Broca, B., Bellati, A., Canestrelli, D., Ambu, J., Wielstra, B., Dubey, S., Crochet, P.-A., Denoël, M., & Jablonski, D. (2024). Piecing the barcoding puzzle of Palearctic water frogs (Pelophylax) sheds light on amphibian biogeography and global invasions. Global Change Biology, 30, e17180.
2. Dufresnes, C., and G. Mazepa (2020). Hybridogenesis in Water Frogs. Encyclopedia of Life Sciences 1: 718–726
3. IUCN SSC Amphibian Specialist Group (2023). Pelophylax ridibundus. The IUCN Red List of Threatened Species 2023: e.T58705A63864334.
4. Toli, E.A. (2023). Pelophylax ridibundus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr. Λιμνοβάτραχος, Pelophylax ridibundus
Κάλεσμα αρσενικών:
Φερώνυμο υποείδος:
Υποείδος kurtmuelleri:
Ανατολικοί πληθυσμοί (cf. ridibundus):
Υποείδος cerigensis
Καθεστώς Κινδύνου:
Καθεστώς Προστασίας:
Απειλές μολυσματικών ασθενειών για τα αμφίβια στην Ελλάδα: Ευρήματα και οδηγίες βιοασφάλειας και απολύμανσης Ο χυτριδιομύκητας Batrachochytrium είναι μύκητας με ασιατική προέλευση που προσβάλλει
Μύθος ή… πραγματικότητα; Οι μύθοι για τα ερπετά και τα αμφίβια στην Ελλάδα είναι τόσοι πολλοί, που θα μπορούσαν να γεμίσουν τις σελίδες ενός ολόκληρου
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο; Συχνά τίθεται το ερώτημα του πόσο ωφέλιμο για εμάς μπορεί να είναι ένα συγκεκριμένο
by Sofia Tazoglou
