Βαλκανόσαυρα του Ιονίου

Podarcis ionicus (Lehrs, 1902)

Άλλες Ονομασίες

Συνώνυμα

Podarcis tauricus ionicus

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Lacertidae > Γένος: Podarcis

Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Σχετικά πρόσφατα περιγράφηκε ως ξεχωριστό είδος με αναγωγή του πρώην υποείδους Podarcis tauricus ionicus (Psonis et al. 2017).

Υποείδη στην Ελλάδα: Μονοτυπικό (χωρίς υποείδη). Συγκροτείται όμως από 5 διακριτούς εξελικτικούς κλάδους που ενδεχομένως να χρήζουν ταξινομικής αναγνώρισης (Psonis et al. 2017).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ήπειρος και Δυτική Ελλάδα (δυτικά της οροσειράς της Πίνδου), Πελοπόννησος, Κέρκυρα,  Λευκάδα, Μεγανήσι, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ζάκυνθος, Άρπυια Στροφάδων.

 

Περιγραφή

Μέγιστο μήκος σώματος έως 8 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Τα αρσενικά μεγαλύτερα από τα θηλυκά στο μέγιστό τους μέγεθος, με πιο λεπτό σώμα και μεγαλύτερο κεφάλι αναλογικά. Παρουσιάζει φυλετικό διμορφισμό αλλά και εποχικές αποκλίσεις στον χρωματισμό. Τυπικά, κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, τα αρσενικά έχουν πράσινη ράχη, κεφάλι, λαιμό, συχνά και πλευρές και μπροστινά άκρα. Έχουν δύο ανοιχτόχρωμες πλευροραχιαίες γραμμές με μαύρα στίγματα κατά μήκος τους (από την πλευρά της ράχης) και στις πλευρές. Τα πίσω άκρα και η ουρά χρώματος καφέ, συνήθως με σκούρα και ανοιχτά στίγματα. Συχνά μια γαλάζια κηλίδα σε κάθε πλευρά πάνω από το μπροστινό άκρο, αλλά και μπλε φολίδες κατά μήκος της πλευράς στο ύψος της κοιλιάς. Τυπικά, κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, τα θηλυκά έχουν πράσινη ράχη, πράσινο ή κίτρινο λαιμό, καφέ πλευρές, ουρά και άκρα, δύο ανοιχτόχρωμες πλευροραχιαίες γραμμές και μία σε κάθε πλευρά κεντρικά. Συνήθως στερούνται στίξης, παρουσιάζοντας ουσιαστικά γραμμώσεις του καφέ, του πράσινου και του λευκού. Εκτός περιόδου αναπαραγωγής, το πράσινο χρώμα φθίνει και μετατρέπεται σε καφέ και ο λαιμός γίνεται λευκός-υπόλευκος, και στα δύο φύλα. Φυσικά μπορεί να συναντώνται και άτομα με αποκλίνοντα φαινότυπο του τυπικού, με ή χωρίς στίξη ή γραμμές.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Προτιμά ηλιόλουστα και ανοιχτά ενδιαιτήματα με χαμηλή βλάστηση, συχνά με πέτρες, θάμνους και σχετική υγρασία, σε ελαιώνες, καλλιέργειες, κήπους, κ.ά. Από το ύψος της θάλασσας μέχρι πολύ μεγάλα υψόμετρα.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβια σαύρα, κυρίως εδαφόβια, συχνά όμως σκαρφαλώνει σε βράχους, θάμνους και ξερολιθιές για να λιαστεί. Δραστηριοποιείται σχεδόν όλο τον χρόνο στις πιο χαμηλές και νότιες περιοχές. Έχει τη δυνατότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο. Αναπαράγεται την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-10 αυγά, δύο φορές τον χρόνο. Ενηλικιώνεται μετά το 2ο έτος της ηλικίας της και μπορεί να φτάσει τα 7 χρόνια ζωής.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές και οι αδέσποτες γάτες, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)

γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Psonis, N., Antoniou, A., Kukushkin, O., Jablonski, D., Petrov, B., Crnobrnja-Isailović, J., Sotiropoulos, K., Gherghel, I., Lymberakis, P., Poulakakis, N. (2017). Hidden diversity in the Podarcis tauricus (Sauria, Lacertidae) species subgroup in the light of multilocus phylogeny and species delimitation. Mol. Phylogenet. Evol. 106: 6-17.

2. Bowles, P. (2024). Podarcis ionicus. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T204832724A204832746.

3. Psonis, N. (2023). Podarcis ionicus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Σχετικά πρόσφατα ανακαλύφθηκε η παρουσία του είδους στην πρωτεύουσα (Spilani et al. 2018). Μικρή σαύρα που μοιάζει με τη Τοιχόσαυρα και την Αιγαιόσαυρα. Μοριακές αναλύσεις υποδεικνύουν την Ιβηρική...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Τα αρσενικά μεγαλύτερα από τα θηλυκά στο μέγιστό τους μέγεθος , με πιο λεπτό σώμα και μεγαλύτερο κεφάλι αναλογικά. Τυπικά...
Το είδος εξαπλώνεται στην ιταλική χερσόνησο, σε Σικελία, Σαρδηνία, Κορσική και ακτές Αδριατικής, καθώς και σε αρκετές άλλες περιοχές ανά τον κόσμο όπου έχει εισαχθεί. Η παρουσία του είδους στη χώρα μας...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8,5 cm, με ουρά που φτάνει στο διπλάσιο περίπου μήκος. Τα αρσενικά γίνονται πιο μεγάλα από τα θηλυκά, με πολύ μεγαλύτερο κεφάλι. Τόσο τα ανήλικα και των δύο φύλων, όσο και...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8,5 cm, με ουρά που φτάνει στο διπλάσιο περίπου μήκος. Τα αρσενικά γίνονται πιο μεγάλα από τα θηλυκά, με πολύ μεγαλύτερο κεφάλι και έχουν μεγάλη χρωματική...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 7,5 cm και ουρά με περίπου το διπλάσιο μήκος. Βασικό χρώμα καφέ, ανοιχτό στη ράχη και πιο σκούρο στις πλευρές. Το χρώμα μπορεί να ιριδίζει προς το πράσινο υπό συγκεκριμένες οπτικές...
Μέγιστο μήκος σώματος έως και 7,5 cm (συνήθως μικρότερο), με ουρά περίπου διπλάσια του σώματος. Παρουσιάζει έντονο φυλετικό διμορφισμό: Τα θηλυκά έχουν βασικό χρώμα καφέ, σκουρότερο στις πλευρές από...
Έχει στιβαρό σώμα, χοντρό λαιμό και μεγάλο κεφάλι. Μέγιστο μήκος σώματος έως περίπου 8 cm, με την ουρά να έχει περίπου το διπλάσιο μήκος. Παρουσιάζει φυλετικό διμορφισμό: Τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα...
Μέγιστο μήκος έως και 7 cm, χωρίς την ουρά η οποία είναι περίπου διπλάσια του σώματος. Σε κάποιους νησιωτικούς πληθυσμούς ενδεχομένως το Μέγιστο μήκος να είναι μεγαλύτερο. Στους ηπειρωτικούς πληθυσμούς...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 6 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Οι πληθυσμοί ορισμένων νησίδων παρουσιάζουν «γιγαντισμό» και εκεί το μέγιστο μήκος σώματος μπορεί...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!