Τοιχόσαυρα

Podarcis muralis (Laurenti, 1768)

Άλλες Ονομασίες

Μαντρόσαυρα, Τοιχογουστέρα

Συνώνυμα

Triturus vulgaris schmidtleri

Tαξινόμηση

Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Lacertidae > Γένος: Podarcis

Υποείδη στην Ελλάδα:

Φερώνυμο υποείδος: Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, Σαμοθράκη.

Podarcis muralis albanica (Bolkay, 1919): υπόλοιπη κατανομή.

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ηπειρωτική Ελλάδα, Β και Α Πελοπόννησος, κεντρική Εύβοια, Σαμοθράκη. Εδραιωμένοι εισαχθέντες πληθυσμοί σε Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα και Αθήνα, πιθανότατα και σε άλλες πόλεις.

 

Περιγραφή

Μέγιστο μήκος σώματος έως 7,5 cm και ουρά με περίπου το διπλάσιο μήκος. Βασικό χρώμα καφέ, ανοιχτό στη ράχη και πιο σκούρο στις πλευρές. Το χρώμα μπορεί να ιριδίζει προς το πράσινο υπό συγκεκριμένες οπτικές γωνίες, ανάλογα και της κατεύθυνσης του φωτός. Συνήθως εμφανίζονται ανοιχτόχρωμα στίγματα στις σκούρες πλευρές και αντίστοιχα, σκουρόχρωμα στην ανοιχτόχρωμα ράχη, μπορεί όμως ράχη και πλευρές να έχουν ενιαίο χρώμα χωρίς στίγματα. Πολύ συχνά, μια σκούρη γραμμή διατρέχει το μέσο της ράχης. Σε κάποια άτομα, κυρίως σε θηλυκά, σχηματίζονται δύο λευκές (ή πολύ ανοιχτού καφέ χρώματος) γραμμές πλευροραχιαία, από το πίσω μέρος των ματιών, έως την ουρά και αντίστοιχα, μια λευκή γραμμή ή σειρά λευκών στιγμάτων διατρέχει την κάθε πλευρά. Η κοιλιά και ο λαιμός μπορεί να είναι υπόλευκου, κίτρινου, πορτοκαλί ή κόκκινου χρώματος. Τα αρσενικά έχουν πιο λεπτό σώμα και μεγαλύτερο αναλογικά κεφάλι από τα θηλυκά και συνήθως στερούνται γραμμώσεων αλλά φέρουν πολλά και εντονότερα στίγματα σε πλευρές, ράχη και άκρα, πολλές φορές σχηματίζοντας ένα δικτυωτό μοτίβο. Κατά την περίοδο της αναπαραγωγής συχνά εμφανίζουν μπλε-γαλάζιο χρώμα στις φολίδες στις άκρες της κοιλιάς. Μοιάζει πολύ με την Αιγαιόσαυρα αλλά έχει πιο μακρύ και στρογγυλεμένο ρύγχος, πιο πλατύ σώμα και διαφορετική διάταξη γραμμώσεων και στιγμάτων.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Απαντά σε ποικιλία ενδιαιτημάτων, συνήθως με σχετική υγρασία, όπως δάση με ανοίγματα, αλπικά λιβάδια, βραχώδεις πλαγιές με χαμηλή βλάστηση, μακκί, κήποι και αυλές χωριών. Συνήθως σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές ή περιοχές χαμηλού υψομέτρου αλλά ανάλογου κλίματος. Στις περιοχές που εντοπίζεται σε χαμηλά υψόμετρα, κοντά στο ύψος της θάλασσας, πρόκειται κυρίως για εισαγόμενους πληθυσμούς. Φτάνει έως και τα 2500 μέτρα υψόμετρο.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβια σαύρα που δραστηριοποιείται σχεδόν όλο τον χρόνο, ειδικά στις πιο χαμηλές σε υψόμετρο περιοχές. Κινείται κυρίως στο έδαφος, αλλά και σκαρφαλώνει συχνά και επιδέξια σε βράχους, κορμούς και τοίχους. Έχει τη δυνατότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο. Τα αρσενικά διατηρούν μια μικρή σχετικά επικράτεια την οποία διεκδικούν και προστατεύουν με μεταξύ τους μάχες. Η αναπαραγωγή ξεκινά από νωρίς την άνοιξη έως τις αρχές του καλοκαιριού, ανάλογα και τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής και τις ετήσιες κλιματικές διακυμάνσεις. Τα θηλυκά γεννούν 2-11 αυγά 1-3 φορές το χρόνο, ή και παραπάνω φορές σε παρατεταμένες περιόδους ζεστού καιρού. Τα αυγά εκκολάπτονται στα τέλη καλοκαιριού και στην αρχή του φθινοπώρου. Ενηλικιώνεται κατά το 2ο ή 3ο έτος της ηλικίας της και μπορεί να ζήσει έως και 10 χρόνια.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, ενίοτε όμως θα τραφεί και με μικρότερες σαύρες, ακόμα και του είδους της.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες και η εισαγωγή ξενικών ειδών (όπως κυνηγετικοί φασιανοί, μινκ, κ.ά.), είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)

γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Bowles, P. (2024). Podarcis muralis (Europe assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T61550A218505859. 

2. Psonis, N. (2023). Podarcis muralis. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Συγγενικά είδη:

Σχετικά πρόσφατα ανακαλύφθηκε η παρουσία του είδους στην πρωτεύουσα (Spilani et al. 2018). Μικρή σαύρα που μοιάζει με τη Τοιχόσαυρα και την Αιγαιόσαυρα. Μοριακές αναλύσεις υποδεικνύουν την Ιβηρική...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Τα αρσενικά μεγαλύτερα από τα θηλυκά στο μέγιστό τους μέγεθος , με πιο λεπτό σώμα και μεγαλύτερο κεφάλι αναλογικά. Τυπικά...
Το είδος εξαπλώνεται στην ιταλική χερσόνησο, σε Σικελία, Σαρδηνία, Κορσική και ακτές Αδριατικής, καθώς και σε αρκετές άλλες περιοχές ανά τον κόσμο όπου έχει εισαχθεί. Η παρουσία του είδους στη χώρα μας...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8,5 cm, με ουρά που φτάνει στο διπλάσιο περίπου μήκος. Τα αρσενικά γίνονται πιο μεγάλα από τα θηλυκά, με πολύ μεγαλύτερο κεφάλι. Τόσο τα ανήλικα και των δύο φύλων, όσο και...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8,5 cm, με ουρά που φτάνει στο διπλάσιο περίπου μήκος. Τα αρσενικά γίνονται πιο μεγάλα από τα θηλυκά, με πολύ μεγαλύτερο κεφάλι και έχουν μεγάλη χρωματική...
Μέγιστο μήκος σώματος έως και 7,5 cm (συνήθως μικρότερο), με ουρά περίπου διπλάσια του σώματος. Παρουσιάζει έντονο φυλετικό διμορφισμό: Τα θηλυκά έχουν βασικό χρώμα καφέ, σκουρότερο στις πλευρές από...
Έχει στιβαρό σώμα, χοντρό λαιμό και μεγάλο κεφάλι. Μέγιστο μήκος σώματος έως περίπου 8 cm, με την ουρά να έχει περίπου το διπλάσιο μήκος. Παρουσιάζει φυλετικό διμορφισμό: Τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Τα αρσενικά μεγαλύτερα από τα θηλυκά στο μέγιστό τους μέγεθος...
Μέγιστο μήκος έως και 7 cm, χωρίς την ουρά η οποία είναι περίπου διπλάσια του σώματος. Σε κάποιους νησιωτικούς πληθυσμούς ενδεχομένως το Μέγιστο μήκος να είναι μεγαλύτερο. Στους ηπειρωτικούς πληθυσμούς...
Μέγιστο μήκος σώματος έως 6 cm, με ουρά να φτάνει περίπου το διπλάσιο μήκος. Οι πληθυσμοί ορισμένων νησίδων παρουσιάζουν «γιγαντισμό» και εκεί το μέγιστο μήκος σώματος μπορεί...

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!