
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Σκουρταντέλα, Γουστέρα της Πελοποννήσου, Τσικουρίκλα, Σκουσκούρα, Μικροσκουσκούρα, Σαύρα της Πελοποννήσου
Συνώνυμα
Podarcis peloponnesiaca
Tαξινόμηση
Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Lacertidae > Γένος: Podarcis
Πρόσφατες ταξινομικές αλλαγές: Το είδος μέχρι πρότινος διαιρούταν σε τρία υποείδη περιγεγραμμένα βάσει χρωματικών κυρίως χαρακτήρων [α) φερώνυμο υποείδος, β) P. p. lais (Buchholz, 1960) και γ) P. p. thais (Buchholz, 1960)]. Πρόσφατη φυλογενετική εργασία όμως έδειξε ότι τα δύο από τα τρία υποείδη δεν υποστηρίζονται γενετικά, ενώ το τρίτο (P. p. thais) συνιστά ουσιαστικά διακριτό εξελικτικό κλάδο διαφοροποιημένο σε επίπεδο είδους (Kiourtsoglou et al. 2021). Έτσι, τα δύο πρώτα υποείδη παύουν να είναι έγκυρα και το τρίτο περιγράφεται πλέον ως ξεχωριστό είδος (βλ. Podarcis thais).
Υποείδη: Μονοτυπικό (χωρίς υποείδη).
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Ενδημικό είδος της Δυτικής Πελοποννήσου. Έχει εισαχθεί σε περιοχή της Αθήνας.
Περιγραφή
Μέγιστο μήκος σώματος έως 8,5 cm, με ουρά που φτάνει στο διπλάσιο περίπου μήκος. Τα αρσενικά γίνονται πιο μεγάλα από τα θηλυκά, με πολύ μεγαλύτερο κεφάλι και έχουν μεγάλη χρωματική ποικιλομορφία. Τόσο τα ανήλικα και των δύο φύλων, όσο και τα ενήλικα θηλυκά, εμφανίζουν γραμμώσεις με εναλλασσόμενες φωτεινές και σκούρες γραμμές/ρίγες κατά μήκος του σώματος και των πλευρών. Συνήθως μια σκούρη γραμμή διατρέχει το μέσο της ράχης, στην οποία εφάπτονται δύο μπεζ-καφετί λωρίδες εκατέρωθεν. Οι ραχιαίες φωτεινές γραμμές είναι συνήθως χρώματος μπεζ-καφέ, ενώ οι πλευροραχιαίες και οι πλευρικές είναι ακόμα πιο ανοιχτόχρωμες, χρώματος υπόλευκου, μπεζ, κίτρινου ή πράσινου. Η κοιλιά τους είναι κατά κανόνα υπόλευκη-γκρίζα. Σε κάποια άτομα εμφανίζονται μερικές γαλάζιες κηλίδες στις πλευρές πάνω από τα μπροστινά άκρα. Τα αρσενικά, κατά κανόνα, διατηρούν ευδιάκριτες μόνο τις φωτεινές γραμμές/ρίγες της ράχης και τις πλευροραχιαίες, ενώ οι αντίστοιχες σκούρες λωρίδες/περιοχές διακόπτονται, σχηματίζοντας ουσιαστικά σειρές σκούρων και φωτεινών κηλίδων παρά ρίγες ενιαίου χρώματος. Οι φωτεινές ρίγες μπορεί να είναι χρώματος, καφέ, μπεζ, κίτρινο ή πράσινο, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και γαλάζιο. Μπλε κηλίδες εμφανίζονται στην περιοχή επάνω από τα μπροστινά άκρα, ενίοτε ακόμα και σε ολόκληρες τις πλευρές. Οι ακριανές φολίδες της κοιλιάς είναι συνήθως μπλε-γαλάζιες, επίσης. Ο λαιμός, το πρόσωπο και η κοιλιά μπορεί να είναι μπεζ, ανοιχτού καφέ, πορτοκαλί ή ακόμα και κόκκινου χρώματος. Τα χρώματα των αρσενικών γίνονται πιο έντονα κατά την περίοδο της αναπαραγωγής.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Απαντά σε μεγάλο εύρος ηλιόλουστων ενδιαιτημάτων, τόσο ξηρά, όσο και με σχετική υγρασία, όπως δάση με ανοίγματα, λιβάδια με πέτρες και βράχους, βραχώδεις ή/και θαμνώδεις πλαγιές, ελαιώνες, μακκί, κτήματα με ξερολιθιές, ερείπια, κ.ά. Από το ύψος της θάλασσας έως και τα 1600 μέτρα υψόμετρο.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Ημερόβια σαύρα που δραστηριοποιείται σχεδόν όλο τον χρόνο αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, εκτός από τους πληθυσμούς μεγάλων υψομέτρων όπου πέφτει σε σχετικά μακριάς περιόδου λήθαργο στους κρύους μήνες του χειμώνα. Έχει τη δυνατότητα να κόβει την ουρά κατά βούληση, όταν συλληφθεί από θηρευτή (αυτοτομία). Σε αυτή την περίπτωση η κομμένη ουρά ξεκινά να κινείται σπασμωδικά, κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θηρευτή και να δώσει χρόνο στο ζώο να δραπετεύσει. Η ουρά έχει τη δυνατότητα αναγέννησης μετά το κόψιμο. Τα αρσενικά κρατούν μικρές επικράτειες με θηλυκά τις οποίες διεκδικούν σθεναρά δίνοντας μάχες με τους εισβολείς (άλλα αρσενικά). Η αναπαραγωγή ξεκινά νωρίς την άνοιξη. Τα θηλυκά γεννούν 1-2 φορές το χρόνο από 1-6 αυγά τη φορά. Ενηλικιώνεται στο 3o έτος της ηλικίας της (Peek 2010) και φαίνεται να φτάνει μέχρι και τα 10 έτη ζωής.
Διατροφή
Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, αλλά και μικρότερες σαύρες, ακόμα και του είδους της.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές και οι αδέσποτες γάτες, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2024) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Kiourtsoglou, A., Kaliontzopoulou, A., Poursanidis, D., Jablonski, D., Lymberakis, P., & Poulakakis, N. (2021). Evidence of cryptic diversity in Podarcis peloponnesiacus and re-evaluation of its current taxonomy; insights from genetic, morphological, and ecological data. Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research 59: 2350–2370.
2. Peek, R. (2010). Waarnemingen aan twee Griekse endemen. De peloponnesos muurhagedis (Podarcis peloponnesiacus) en de Griekse berghagedis (Hellenolacerta graeca). Lacerta 68(4): 157-166.
3. Bowles, P. (2024). Podarcis peloponnesiacus. The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T224258102A137855826.
4. Bowles, P. (2023). Podarcis peloponnesiacus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο