Τυφλίτης

Pseudopus apodus (Pallas, 1775)

Άλλες Ονομασίες

Μπούλαρος, Τύφλιακας, Φιδόσαυρα

Συνώνυμα

Ophisaurus apodus

Tαξινόμηση

Ομοταξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Σαύρια > Οικογένεια: Anguidae > Γένος: Pseudopus

Υποείδη στην Ελλάδα: Στην Ελλάδα απαντά το υποείδος Pseudopus apodus thracius (Obst, 1978).

 

Εξάπλωση στην Ελλάδα

Ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησος, Εύβοια, Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ιθάκη,  Θάσος, Σκιάθος, Σκόπελος, Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος, Λέσβος, Χίος, Σάμος,  Ικαρία, Κως.

Υπάρχει μόνο μια αμφίβολη αναφορά για τη Ρόδο από το 1953 για το νησί της Ρόδου, πιθανότατα όμως πρόκειται για λανθασμένη ταυτοποίηση (Bader et al. 2009). Αντίστοιχα, υπάρχει μία μοναδική αναφορά από το νησί της Ζακύνθου από το 1968 (Ondrias 1968) η οποία δεν έχει επιβεβαιωθεί ποτέ και πιθανόν είναι λανθασμένη.

 

Περιγραφή

Μοιάζει με φίδι αλλά πρόκειται για άποδη σαύρα. Ολικό μήκος έως και 140 cm, συνήθως όμως μικρότερο. Περίπου τα 2/3 αυτού του μήκους συνιστούν την ουρά. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σαύρα της Ευρώπης. Χρώμα σώματος ενήλικων καφέ, κοκκινωπό, μπρούτζινο, μέχρι και σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο. Το κεφάλι είναι μεγάλο και ανοιχτόχρωμο, ανοιχτό καφέ, μπεζ, μερικές φορές πρασινίζον. Το χρώμα των ανήλικων διαφέρει αρκετά, με βασικό χρώμα το γκρι και κάθετες μπάρες χρώματος σκούρου καφέ, σχεδόν μαύρες, από το κεφάλι έως περίπου τη βάση της ουράς. Στα ενδιάμεσα στάδια αποκτούν πράσινο ενιαίο χρώμα με αμυδρές τις μπάρες. Το δέρμα του είναι γυαλιστερό αλλά σκληρό, καθώς φέρει λεπτές οστέινες υποδόριες πλάκες για προστασία. Οι φολίδες σχηματίζουν πτυχές που διατρέχουν όλο το σώμα και την ουρά κατά μήκος, και ταυτόχρονα σχηματίζονται εγκάρσιοι δακτύλιοι σε όλο το μήκος του. Μία ευδιάκριτη αύλακα διατρέχει κάθε πλευρά από τον λαιμό έως την κλοάκη. Δύο αποφύσεις στο τέλος της αύλακας, εκατέρωθεν της κλοάκης, που αποτελούν ουσιαστικά υπολειμματικά άκρα (το προγονικό είδος έφερε άκρα). Διαθέτει βλέφαρα και ακουστικά ανοίγματα, ενιαία κάτω γνάθο, δύο μεγάλους πνεύμονες, οστέινες πλάκες κάτω από το δέρμα και άλλα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται στις σαύρες και όχι στα φίδια.

Φωτογραφίες είδους

(Σημαντικό: Ο χρωματισμός μπορεί να ποικίλει αρκετά μεταξύ των ατόμων του είδους, ή να διαφέρει μεταξύ των ανήλικων και των ενήλικων ζώων. Κάντε κλικ στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες).

Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Συναντάει κυρίως σε ζεστές και σχετικά ξηρές περιοχές με χαμηλή ποώδη ή θαμνώδη βλάστηση, όπως λιβάδια, μακκί, ζεστά δάση με ανοίγματα, φρύγανα, καλλιέργειες, ακόμα και σε αμμοθίνες. Από το ύψος της θάλασσας έως και 1000 μέτρα υψόμετρο, συνήθως όμως κάτω από τα 500 m.

 

Βιολογία / Συμπεριφορά

Ημερόβια σαύρα που αποφεύγει όμως τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Κινείται κυρίως στο έδαφος, όμως μπορεί επίσης να σκαρφαλώσει σε πυκνούς θάμνους μέχρι μερικά μέτρα ψηλά. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 6-12 αυγά που εκκολάπτονται στα τέλη του καλοκαιριού. Τα νεογέννητα μικρά έχουν μήκος έως 15 cm. Τα αρσενικά μάχονται για την επικράτεια. Κατά το ζευγάρωμα τα αρσενικά δαγκώνουν τα θηλυκά στην περιοχή του λαιμού ή στο κεφάλι για να τα ακινητοποιήσουν, μια τυπική συμπεριφορά των σαυρών. Αν τρομάξει κινείται γρήγορα προσπαθώντας να ξεφύγει και κάνοντας πολύ θόρυβο. Συχνά όμως μένει ακίνητος προσπαθώντας να μην γίνει αντιληπτός και πιθανότατα γι’αυτό να του δόθηκε και η ονομασία Τυφλίτης, λανθασμένα. Λόγω του ότι δεν έχει αδρές κοιλιακές φολίδες, όπως τα φίδια, κινείται με τεράστια δυσκολία σε λείες επιφάνειες, όπως η άσφαλτος, με αποτέλεσμα να πατιέται πολύ συχνά από αυτοκίνητα. Πέφτει σε λήθαργο στις περιόδους με πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Παρόλο που έχει το πιο ισχυρό δάγκωμα από τα ελληνικά ερπετά, παραδόξως δεν δαγκώνει ποτέ σε περίπτωση που κάποιος το χειριστεί.

 

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, αράχνες, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, αλλά και με μικρά σπονδυλωτά, όπως τρωκτικά ή μικρά ερπετά.

 

Δηλητήριο / Τοξίνες

Δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και όλες οι σαύρες της Ευρώπης. Εντελώς ακίνδυνο ερπετό.

 

Μύθοι για το είδος

Κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι με διάφορες εκδοχές για το είδος αυτό, με πιο διαδεδομένο αυτόν που θέλει τον Τυφλίτη να βλέπει μόνο το Σάββατο ή να είναι μόνιμα τυφλός. Στην πραγματικότητα ο Τυφλίτης βλέπει κανονικότατα και η ονομασία του, του έχει δοθεί λανθασμένα, πιθανόν λόγω της συμπεριφοράς του (βλ. Βιολογία/Συμπεριφορά).

 

Απειλές / Πιέσεις

Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, τα αδέσποτα ζώα και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

 

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2021) και στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

 

Καθεστώς προστασίας

Προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)

β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

 

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. Bader, A., Riegler, C., Grillitsch, H. (2009). The herpetofauna of the Island of Rhodes (Dodecanese, Greece). Herpetozoa, 21: 147–169.

2. Ondrias, J.C. (1968). Liste des Amphibiens et des Reptiles de Grèce. Biologia Gallo-Hellenica, 1: 111-135.

3. Aghasyan, A., Avci, A., Tuniyev, B., Crnobrnja-Isailovic, J., Lymberakis, P., Andrén, C., Cogalniceanu, D., Wilkinson, J., Ananjeva, N.B., Üzüm, N., Orlov, N.L., Podloucky, R., Tuniyev, S., Kaya, U., Disi, A.M., Hraoui-Bloquet, S., Sadek, R., Tok, V., Ugurtas, I.H., Sevinç, M., Haxhiu, I,, Borkin, L., Shestapol, A., Dujsebayeva, T., Golynsky, E., Chirikova, M. & Nuridjanov, D. (2021). Pseudopus apodus. The IUCN Red List of Threatened Species 2021: e.T157263A745759. 

4. Dimaki, M. (2023). Pseudopus apodus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.


Κάλεσμα αρσενικών:


Καθεστώς Κινδύνου:


Καθεστώς Προστασίας:

Σχετικά Άρθρα:

Articles

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!

Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια!   Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι

Read More »
error: Content is protected !!