Βιότοπος / Ενδιαίτημα

Συναντάται σε ποικιλία ενδιαιτημάτων από υγρότοπους στο ύψος της θάλασσας, σε δάση, μακκί, καλλιέργειες και λιβάδια, έως και 1800 m υψόμετρο, πάντα παρουσία μόνιμων ή εποχικών υδατοσυλλογών, καναλιών, ή ρεμάτων με ελαφρά ροή, με προτίμηση σε βαθιά λιμνία, φυσικά ή τεχνητά.

Βιολογία / Συμπεριφορά

Συναντάται πιο εύκολα κατά την υδάτινή του φάση, στην περίοδο αναπαραγωγής, μέσα σε μόνιμα ή εποχικά λιμνία και υδατοσυλλογές γενικότερα. Εκτός αναπαραγωγικής περιόδου περνάει σε χερσαία φάση (εκτός νερού), κρυμμένος κάτω από πέτρες και ξύλα και δραστηριοποιείται μόνο βραδινές ώρες με αυξημένη υγρασία, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Η αναπαραγωγή ξεκινάει συνήθως μέσα στον χειμώνα σε χαμηλά υψόμετρα, ενώ σε μεγάλα υψόμετρα την άνοιξη. Τα αρσενικά, με κυματοειδείς κινήσεις της ουράς τους, ωθούν προς τα θηλυκά φερομόνες που εκκρίνουν από την κλοάκη (εντός νερού) για να τα πείσουν για αναπαραγωγή. Τα θηλυκά συλλέγουν έναν σπερματοφόρο σάκο που εναποθέτουν τα αρσενικά στον πυθμένα. Ο σπερματοφόρος σάκος περιέχει σπερματοζωάρια με τα οποία τα θηλυκά θα γονιμοποιήσουν τα αυγά τους εσωτερικά. Τα θηλυκά γεννούν μέσα στο νερό έως και 400 γονιμοποιημένα αυγά μέχρι το πέρας της αναπαραγωγικής περιόδου, τα οποία κολλούν συνήθως σε φύλλα υδρόβιων φυτών. Οι προνύμφες ζουν εντός νερού και αναπνέουν με εξωτερικά βράγχια. Σε χαμηλά υψόμετρα οι προνύμφες μεταμορφώνονται και εγκαταλείπουν το νερό μέσα στην ίδια χρονιά (σε 3 με 4 μήνες), ενώ σε μεγαλύτερα υψόμετρα μπορεί να έχουν πιο αργή ανάπτυξη και να ολοκληρώσουν τη μεταμόρφωση τον επόμενο χρόνο. Η ενηλικίωση του Βαλκανικού Τρίτωνα ξεκινά από το 3ο με 5ο έτος ηλικίας του, ενώ συνολικά ζει από 8 έως και 15 χρόνια. Αν απειληθεί παίρνει αμυντική στάση με κυρτωμένη την ουρά και επίδειξη του έντονου χρώματος της κοιλιάς και εκκρίνει πολύ μικρές ποσότητες νευροτοξίνης (Τετροδοτοξίνη) προς αποτροπή των θηρευτών. Δραστηριοποιείται σχεδόν όλο τον χρόνο όταν υπάρχει σχετική υγρασία (εκτός από τα μεγάλα υψόμετρα), ενώ αποσσύρεται και πέφτει σε λήθαργο σε δυσμενείς συνθήκες ξηρασίας, χαμηλών θερμοκρασιών (κοντά ή χαμηλότερα από τους 0° C) ή ακόμα στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού.

Διατροφή

Τρέφεται με όλων των ειδών τα ασπόνδυλα (μικρά γαστερόποδα, σκουλήκια, έντομα, κτλ.) σε μέγεθος που μπορεί να καταπιεί, σπανιότερα και με προνύμφες αμφιβίων, ακόμα και με τις δικές του (κανιβαλισμός).

Δηλητήριο / Τοξίνες

Αν απειληθεί εκκρίνει πολύ μικρές ποσότητες νευροτοξίνης (Τετροδοτοξίνη) προς αποτροπή των θηρευτών. Δεν αποτελεί κίνδυνο σε επαφή με το ανθρώπινο δέρμα, όμως μπορεί να προκαλέσει έντονο ερεθισμό σε επαφή με τα μάτια ή με λύσεις του δέρματος και ενδεχομένως έντονα συμπτώματα δηλητηρίασης στον υποψήφιο θηρευτή που θα προσπαθήσει να τον καταπιεί.

Απειλές / Πιέσεις

Υποβάθμιση και καταστροφή των βιοτόπων του είδους, ρύπανση ή/και αποξήρανση των επιφανειακών υδάτων που χρησιμοποιούνται ως θέσεις αναπαραγωγής, κλιματική αλλαγή, δρόμοι και εισαγωγή ξενικών ειδών (κυρίως ψαριών), είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους.

Καθεστώς κινδύνου

Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2023) και Σχεδόν Απειλούμενο (NT) στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).

Καθεστώς προστασίας

Ο Βαλκανικός Τρίτωνας προστατεύεται από:

α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παραρτήματα II και IV)

β) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)

Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο

1. IUCN SSC Amphibian Specialist Group (2023). Triturus ivanbureschi. The IUCN Red List of Threatened Species, 2023: e.T88103927A89695516.

2. Toli, E.A. (2023). Triturus ivanbureschi. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.