
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Άλλες Ονομασίες
Λαφίτης του Ασκληπιού, Πρασινολαφιάτης, Ασκληπιός, Γιατρόφιδο
Συνώνυμα
Elaphe longissimi, Zamenis longissima
Tαξινόμηση
Ομοταξαξία: Ερπετά > Τάξη: Λεπιδωτά > Υπόταξη: Οφίδια > Οικογένεια: Colubridae > Γένος: Zamenis
Υποείδη στην Ελλάδα: φερώνυμο υποείδος.
Εξάπλωση στην Ελλάδα
Ηπειρωτική Ελλάδα (συμ/νης της Πελοποννήσου), Εύβοια, Κέρκυρα, Παξοί.
Γενικές πληροφορίες
Ο Λαφιάτης του Ασκληπιού έχει συνδεθεί με τον Ασκληπιό, τον αρχαίο θεό της ιατρικής που απεικονίζεται να κρατά μία ράβδο τυλιγμένη από ένα φίδι. Το σύμβολο αυτό χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα ως σύμβολο της ιατρικής.
Περιγραφή
Μέγιστο ολικό μήκος μαζί με την ουρά έως και 200 cm, συνήθως όμως μικρότερο των 150 cm. Μακρόστενο, λεπτό σώμα, κεφάλι και ουρά, γυαλιστερό δέρμα. Στον τυπικό χρωματισμό τα ανήλικα και νεαρά άτομα έχουν βασικό χρώμα σκούρο καφέ με πολυάριθμα διάσπαρτα άσπρα στίγματα που διαγράφουν καφέ κηλίδες, από τον λαιμό μέχρι και την ουρά. 4 σκουρότερες αλλά αχνές λωρίδες διατρέχουν παράλληλα το σώμα και την ουρά κατά μήκος. Η βάση του κεφαλιού, ο λαιμός και το στόμα είναι κατά κανόνα κίτρινου χρώματος και διακόπτεται από μια μαύρη λωρίδα που ενώνει το μάτι με την άκρη του στόματος, αλλά και μια μαύρη κηλίδα («δάκρυ») ακριβώς κάτω από το μάτι. Σχηματίζεται έτσι ένα κίτρινο κολάρο με μαύρο περίγραμμα. Όσο το φίδι μεγαλώνει σε ηλικία το σώμα αποκτά πιο ενιαίο χρώμα και μπορεί να είναι ανοιχτό ή σκούρο καφέ, λαδί, γκρι, μολυβί ή ακόμα και μαύρο, με διάσπαρτα μικρά άσπρα στίγματα. Σε ορισμένα άτομα μπορεί να διατηρούνται ευδιάκριτες οι 4 παράλληλες γραμμές κατά μήκος του σώματος. Επίσης τα σχέδια στο κεφάλι φθίνουν/σβήνουν και γίνονται πιο αμυδρά. Η κοιλιά είναι ιριδίζουσα κίτρινη ή μεταλικού γκρι χρώματος, ανάλογα και το χρώμα της ράχης (στα ανήλικα η κοιλιά φέρει και στίγματα σε κάθε κοιλιακή φολίδα). Σε ορισμένα άτομα απουσιάζει εντελώς το κίτρινο και τα αντίστοιχα σημεία (λαιμός και στόμα) είναι λευκά (συνήθως στα μαύρα και γκρίζα άτομα). Η κόρη του ματιού είναι στρογγυλή και η ίριδα καφέ.
Οι φολίδες είναι λείες ή ελαφρώς τροπιδωτές και διατάσσονται σε 23 σειρές στο μέσο του σώματος (σπανιότερα 21). Μεγάλες φολίδες-πλάκες στο κεφάλι. Όπως στα περισσότερα φίδια, τα αρσενικά διακρίνονται από τα θηλυκά από την πιο μακριά και χοντρή ουρά.
Βιότοπος / Ενδιαίτημα
Προτιμά φυλλοβόλα δάση με σχετικό υψόμετρο, αλλά μπορεί να βρεθεί και σε υγρότοπους στο ύψος της θάλασσας (ειδικά στα νότια της κατανομής του), ενίοτε και σε πιο ξηρές περιοχές, έως και σε υψόμετρα μεγαλύτερα από 1500 μέτρα.
Βιολογία / Συμπεριφορά
Ημερόβιο κυρίως φίδι που αποφεύγει όμως τις υψηλές θερμοκρασίες. Παρατηρείται ευκολότερα με συννεφιά ή μετά από βροχή. Σκαρφαλώνει επιδέξια σε θάμνους και δέντρα για να κυνηγήσει τη λεία του. Δραστηριοποιείται κυρίως από τον Μάρτιο έως και τον Νοέμβριο, ανάλογα βέβαια και το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο και τις κλιματικές διακυμάνσεις του έτους. Σχετικά αργοκίνητο φίδι στη μετακίνηση. Την άνοιξη τα αρσενικά μάχονται μεταξύ τους για την επικράτεια. Οι μάχες είναι πολύ χαρακτηριστικές, με τα αρσενικά να τυλίγουν συνεχώς τα σώματά τους και αλληλο-σπρώχνονται με ανασηκωμένα τα κεφάλια, μια διαδικασία που εκλαμβάνεται συχνά ως ζευγάρωμα, λανθασμένα. Το ζευγάρωμα είναι μια ήρεμη διαδικασία, χωρίς τυλίγματα, κατά την οποία τα δύο φίδια στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο και ενώνουν τα γεννητικά τους όργανα. Ζευγαρώνει αργά την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-18 αυγά που εκκολάπτονται μετά από 2 περίπου μήνες. Ωριμάζει σεξουαλικά μετά το 4o έτος της ηλικίας του και μπορεί να ζήσει έως και 30 χρόνια συνολικά. Θα δαγκώσει αν πιαστεί και θα αδειάσει το περιεχόμενου του εντέρου, ως άμυνα.
Διατροφή
Τρέφεται με τρωκτικά, σαύρες, πτηνά και αυγά αυτών. Στην πρώιμη ανήλικη φάση ενδεχομένως να τρέφεται και με μεγάλα ασπόνδυλα.
Δηλητήριο / Τοξίνες
Μη δηλητηριώδες φίδι και ακίνδυνο για τον άνθρωπο.
Όπως (πιθανότατα) όλα τα φίδια της Υπεροικογένειας Colubroidea, πιθανόν να διαθέτει αδένες που εκκρίνουν τοξίνες στο σάλιο (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) (Fry et al. 2003) και που επιδρούν στη λεία του κατά την αρπαγή και κατάποσή της. Το δάγκωμά του όμως δεν αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο.
Απειλές / Πιέσεις
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών θηρευτών (π.χ. κυνηγετικοί φασιανοί, παγώνια και μινκ), και η εσκεμμένη θανάτωση είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Ως πιθανή απειλή μπορεί να θεωρηθεί και η εισαγωγή του ξενικού μύκητα που προσβάλει τα φίδια και έχει εντοπιστεί σε χώρες της Ευρώπης (Origgi et al. 2022), όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα.
Καθεστώς κινδύνου
Αξιολογείται ως είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC) στην Κόκκινη Λίστα της IUCN (2017) και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2023).
Καθεστώς προστασίας
Προστατεύεται από:
α) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα IV)
β) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ. 67 (ΦΕΚ 23/Α/30-1-81, Πίνακας Β’)
γ) τη Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα II)
Βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο
1. Fry, B.G., Wüster, W., Ryan Ramjan, S.F., Jackson, T., Martelli, P. and Kini, R.M. (2003). Analysis of Colubroidea snake venoms by liquid chromatography with mass spectrometry: evolutionary and toxinological implications. Rapid Communications in Mass Spectrometry 17: 2047-2062.
2. Origgi, F.C., Pisano, S.R.R., Glaizot, O., Hertwig, S.T., Schmitz, A. & Ursenbacher, S. (2022). Ophiodimyces ophiodiicola, Etiologic Agent of Snake Fungal Disease, in Europe since Late 1950s. Emerging infectious diseases 28(10): 2064–2068.
3. Agasyan, A., Avci, A., Tuniyev, B., et al. (2017). Zamenis longissimus. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T157266A49063773.
4. Ioannidis, I. (2023). Zamenis longissimus. The Greek Red List of Threatened Species. Available at redlist.necca.gov.gr.
Πώς να ξεχωρίζεις τις οχιές από τα ακίνδυνα φίδια της Ελλάδας Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που
Μην αιχμαλωτίζεις χελώνες από τη φύση! Οι χελώνες είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Αυτή η φιλική τους όψη όμως, σε συνδυασμό
Ποια τα δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να συναντήσει περισσότερα από 70 είδη ερπετών! Από αυτά, μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και
Οικολόγοι που αμολάνε… φίδια! Δεν υπάρχει ούτε ένας κάτοικος της χώρας μας σήμερα που να μην έχει ακούσει, έστω και μία φορά χαρακτηριστικά, ότι
Πώς να κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι; Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα, οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω
Δάγκωμα φιδιού – Πρόληψη και Πρώτες Βοήθειες Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι έντονος πόνος και οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο